Genesis

Ed. Murray McGillivray. Online Corpus of Old English Poetry (OCOEP). Edition in progress. This file last updated 12/12/07.

Us is riht micel    ðæt we rodera weard,
wereda wuldorcining,    wordum herigen,
modum lufien!    He is mægna sped,
heafod ealra    heahgesceafta,

5

frea ælmihtig.    Næs him fruma æfre,
or geworden,    ne nu ende cymþ
ecean drihtnes,    ac he bið a rice
ofer heofenstolas.    Heagum þrymmum
soðfæst and swiðfeorm    sweglbosmas heold,

10

þa wæron gesette    wide and side
þurh geweald godes    wuldres bearnum,
gasta weardum.    Hæfdon gleam and dream,
and heora ordfruman,    engla þreatas,
beorhte blisse.    Wæs heora blæd micel!

15

Þegnas þrymfæste    þeoden heredon,
sægdon lustum lof,    heora liffrean
demdon. Drihtenes    dugeþum wæron
swiðe gesælige.    Synna ne cuþon,
firena fremman,    ac hie on friðe lifdon,

20

ece mid heora aldor.    Elles ne ongunnon
ræran on roderum    nymþe riht and soþ,
ærðon engla wearð    for oferhygde
dæl on gedwilde.    Noldan dreogan leng
heora selfra ræd,    ac hie of siblufan

25

godes ahwurfon.    Hæfdon gielp micel
þæt hie wið drihtne    dælan meahton
wuldorfæstan wic    werodes þrymme,
sid and swegltorht.    Him þær sar gelamp,
æfst and oferhygd,    and þæs engles mod

30

þe þone unræd ongan    ærest fremman,
wefan and weccean.    Þa he worde cwæð,
niþes ofþyrsted,    þæt he on norðdæle
ham and heahsetl    heofena rices
agan wolde,    þa wearð yrre god

35

and þam werode wrað    þe he ær wurðode
wlite and wuldre.    Sceop þam werlogan
wræclicne ham    weorce to leane,
helleheafas,    hearde niðas.
Heht þæt witehus    wræcna bidan,

40

deop, dreama leas,    drihten ure,
gasta weardas,    þa he hit geare wiste,
synnihte beseald,    susle geinnod,
geondfolen fyre    and færcyle,
rece and reade lege.    Heht þa geond þæt rædlease hof

45

weaxan witebrogan.    Hæfdon hie, wrohtgeteme
grimme, wið god gesomnod;    him þæs grim lean becom!
Cwædon þæt heo rice,    reðemode,
agan woldan,    and swa eaðe meahtan.
Him seo wen geleah,    siððan waldend his,

50

heofona heahcining,    honda arærde,
hehste wið þam herge.    Ne mihton hygelease,
mæne wið metode,    mægyn bryttigin,
ac him se mæra    mod getwæfde,
bælc forbigde.    Þa he gebolgen wearð,

55

besloh synsceaþan    sigore and gewealde,
dome and dugeðe,    and dreame benam
his feond, friðo    and gefean ealle,
torhte tire,    and his torn gewræc
on gesacum swiðe    selfes mihtum

60

strengum stiepe.    Hæfde styrne mod,
gegremed grymme,    grap on wraðe
faum folmum,    and him on fæðm gebræc
yrre on mode;    æðele bescyrede
his wiðerbrecan    wuldorgestealdum.

65

Sceof þa and scyrede    scyppend ure
oferhidig cyn    engla of heofnum,
wærleas werod.    Waldend sende
laðwendne here    on langne sið,
geomre gastas;    wæs him gylp forod,

70

beot forborsten,    and forbiged þrym,
wlite gewemmed.    Heo on wrace syððan
seomodon swearte,    siðe ne þorfton
hlude hlihhan,    ac heo helltregum
werige wunodon    and wean cuðon,

75

sar and sorge,    susl þrowedon
þystrum beþeahte,    þearl æfterlean
þæs þe heo ongunnon    wið gode winnan.
Þa wæs soð swa ær    sibb on heofnum,
fægre freoþoþeawas,    frea eallum leof,

80

þeoden his þegnum;    þrymmas weoxon
duguða mid drihtne,    dreamhæbbendra.
Wæron þa gesome,    þa þe swegl buað,
wuldres eðel.    Wroht wæs asprungen,
oht mid englum    and orlegnið,

85

siððan herewosan    heofon ofgæfon,
leohte belorene.    Him on laste setl,
wuldorspedum welig,    wide stodan
gifum growende    on godes rice,
beorht and geblædfæst,    buendra leas,

90

siððan wræcstowe    werige gastas
under hearmlocan    heane geforan.
Þa þeahtode    þeoden ure
modgeþonce,    hu he þa mæran gesceaft,
eðelstaðolas    eft gesette,

95

swegltorhtan seld,    selran werode,
þa hie gielpsceaþan    ofgifen hæfdon,
heah on heofenum.    Forþam halig god
under roderas feng,    ricum mihtum,
wolde þæt him eorðe    and uproder

100

and sid wæter    gesette wurde
woruldgesceafte    on wraðra gield,
þara þe forhealdene    of hleo sende.
Ne wæs her þa giet    nymþe heolstersceado
wiht geworden,    ac þes wida grund

105

stod deop and dim,    drihtne fremde,
idel and unnyt.    On þone eagum wlat
stiðfrihþ cining,    and þa stowe beheold,
dreama lease,    geseah deorc gesweorc
semian sinnihte    sweart under roderum,

110

wonn and weste,    oðþæt þeos woruldgesceaft
þurh word gewearð    wuldorcyninges.
Her ærest gesceop    ece drihten,
helm eallwihta,    heofon and eorðan,
rodor arærde,    and þis rume land

115

gestaþelode    strangum mihtum,
frea ælmihtig.    Folde wæs þa gyt,
græs ungrene;    garsecg þeahte
sweart synnihte,    side and wide,
wonne wegas.    Þa wæs wuldortorht

120

heofonweardes gast    ofer holm boren
miclum spedum.    Metod engla heht,
lifes brytta,    leoht forð cuman
ofer rumne grund.    Raþe wæs gefylled
heahcininges hæs;    him wæs halig leoht

125

ofer westenne,    swa se wyrhta bebead.
Þa gesundrode    sigora waldend
ofer laguflode    leoht wið þeostrum,
sceade wið sciman.    Sceop þa bam naman,
lifes brytta.    Leoht wæs ærest

130

þurh drihtnes word    dæg genemned,
wlitebeorhte gescaft.    Wel licode
frean æt frymðe    forþbæro tid,
dæg æresta;    geseah deorc sceado
sweart swiðrian    geond sidne grund.

135

Þa seo tid gewat    ofer timber sceacan
middangeardes,    metod æfter sceaf
scirum sciman,    scippend ure,
æfen ærest.    Him arn on last,
þrang þystre genip,    þam þe se þeoden self

140

sceop nihte naman.    Nergend ure
hie gesundrode;    siððan æfre
drugon and dydon    drihtnes willan,
ece ofer eorðan.    Ða com oðer dæg,
leoht æfter þeostrum.    Heht þa lifes weard

145

on mereflode    middum weorðan
hyhtlic heofontimber.    Holmas dælde
waldend ure    and geworhte þa
roderas fæsten;    þæt se rica ahof
up from eorðan    þurh his agen word,

150

frea ælmihtig.    Flod wæs adæled
under heahrodore    halgum mihtum,
wæter of wætrum,    þam þe wuniað gyt
under fæstenne    folca hrofes.
Þa com ofer foldan   fus siðian

155

mære mergen þridda.   Næron metode ða gyta
widlond ne wegas nytte,   ac stod bewrigen fæste
folde mid flode.   Frea engla heht
þurh his word wesan   wæter gemæne,
þa nu under roderum   heora ryne healdað,

160

stowe gestefnde.   Ða stod hraðe
holm under heofonum,   swa se halga bebead,
sid ætsomne,   ða gesundrod wæs
lago wið lande.   Geseah þa lifes weard
drige stowe,   dugoða hyrde,

165

wide æteowde,   þa se wuldorcyning
eorðan nemde.   Gesette yðum heora
onrihtne ryne,   rumum flode,
and gefeterode. . .
[Leaves are missing from the manuscript at this point.]
Ne þuhte þa gerysne   rodora wearde,

170

þæt Adam leng   ana wære
neorxnawonges,   niwre gesceafte,
hyrde and healdend.   Forþon him heahcyning,
frea ælmihtig   fultum tiode;
wif aweahte   and þa wraðe sealde,

175

lifes leohtfruma,   leofum rince.
He þæt andweorc   of Adames
lice aleoðode,   and him listum ateah
rib of sidan.   He wæs reste fæst,
and softe swæf,   sar ne wiste,

180

earfoða dæl,   ne þær ænig com
blod of benne,   ac him brego engla
of lice ateah   liodende ban,
wer unwundod,   of þam worhte god
freolice fæmnan.   Feorh in gedyde,

185

ece saula.   Heo wæron englum gelice.
Þa wæs Eue,   Adames bryd,
gaste gegearwod.   Hie on geogoðe bu
wlitebeorht wæron   on woruld cenned
meotodes mihtum.   Man ne cuðon

190

don ne dreogan,   ac him drihtnes wæs
bam on breostum   byrnende lufu.
Þa gebletsode   bliðheort cyning,
metod alwihta,   monna cynnes
ða forman twa,   fæder and moder,

195

wif and wæpned.   He þa worde cwæð:
"Temað nu and wexað,   tudre fyllað
eorðan ælgrene,   incre cynne,
sunum and dohtrum.   Inc sceal sealt wæter
wunian on gewealde   and eall worulde gesceaft.

200

Brucað blæddaga    and brimhlæste
and heofonfugla.   Inc is halig feoh
and wilde deor   on geweald geseald,
and lifigende,   ða ðe land tredað,
feorheaceno cynn,   ða ðe flod wecceð

205

geond hronrade.   Inc hyrað eall."
Þa sceawode   scyppend ure
his weorca wlite   and his wæstma blæd,
niwra gesceafta.   Neorxnawong stod
god and gastlic,   gifena gefylled

210

fremum forðweardum.   Fægere leohte
þæt liðe land   lago yrnende,
wylleburne   (nalles wolcnu ða giet
ofer rumne grund   regnas bæron,
wann mid winde,   hwæðre wæstmum stod

215

folde gefrætwod);   heoldon forðryne
eastreamas heora   æðele feower
of þam niwan   neorxnawonge.
Þa wæron adælede   drihtnes mihtum
ealle of anum,   þa he þas eorðan gesceop,

220

wætre wlitebeorhtum,   and on woruld sende.
Þæra anne hatað ylde,   eorðbuende,
Fison folcweras;   se foldan dæl
brade bebugeð   beorhtum streamum
Hebeleac utan.   On þære eðyltyrf

225

niððas findað   nean and feorran
gold and gymcynn,   gumþeoda bearn,
ða selestan,   þæs þe us secgað bec.
Þonne seo æftre   Ethiopia—
land and liodgeard—   beligeð uton,

230

ginne rice,   þære is Geon noma.
Þridda is Tigris,   seo wið þeodscipe,
ea inflede,   Assirie belið.
Swilce is seo feorðe,   þa nu geond folc monig
weras Eufraten   wide nemnað.

[A leaf or more is missing from the manuscript here. "Genesis B" begins with the next line.]

235

"ac niotað inc þæs oðres ealles,   forlætað þone ænne beam,
wariað inc wið þone wæstm.   Ne wyrð inc wilna gæd."
Hnigon þa mid heafdum   heofoncyninge
georne togenes   and sædon ealles þanc,
lista and þara lara.   He let heo þæt land buan,

240

hwærf him þa to heofenum   halig drihten,
stiðferhð cyning.   Stod his handgeweorc
somod on sande,   nyston sorga wiht
to begrornianne,   butan heo godes willan
lengest læsten.   Heo wæron leof gode

245

ðenden heo his halige word   healdan woldon.
Hæfde se alwalda   engelcynna
þurh handmægen,   halig drihten,
tene getrimede,   þæm he getruwode wel
þæt hie his giongorscipe   fyligan wolden,

250

wyrcean his willan,   forþon he him gewit forgeaf
and mid his handum gesceop,   halig drihten—
gesett hæfde he hie swa gesæliglice.   Ænne hæfde he swa swiðne geworhtne,
swa mihtigne on his modgeþohte,   he let hine swa micles wealdan,
hehstne to him on heofona rice;   hæfde he hine swa hwitne geworhtne,

255

swa wynlic wæs his wæstm on heofonum   þæt him com from weroda drihtne,
gelic wæs he þam leohtum steorrum.   Lof sceolde he drihtnes wyrcean,
dyran sceolde he his dreamas on heofonum,   and sceolde his drihtne þancian
þæs leanes þe he him on þam leohte gescerede   þonne læte he his hine lange wealdan.
Ac he awende hit him to wyrsan þinge,   ongan him winn up ahebban

260

wið þone hehstan heofnes waldend,   þe siteð on þam halgan stole.
Deore wæs he drihtne urum;   ne mihte him bedyrned weorðan
þæt his engyl ongan   ofermod wesan,
ahof hine wið his hearran,   sohte hetespræce,
gylpword ongean,   nolde gode þeowian,

265

cwæð þæt his lic wære   leoht and scene,
hwit and hiowbeorht.   Ne meahte he æt his hige findan
þæt he gode wolde   geongerdome
þeodne þeowian.   Þuhte him sylfum
þæt he mægyn and cræft   maran hæfde

270

þonne se halga god   habban mihte
folcgestælna.   Feala worda gespæc
se engel ofermodes.   Þohte þurh his anes cræft
hu he him strenglicran   stol geworhte,
heahran on heofonum;   cwæð þæt hine his hige speone

275

þæt he west and norð   wyrcean ongunne,
trymede getimbro;   cwæð him tweo þuhte
þæt he gode wolde   geongra weorðan.
"Hwæt sceal ic winnan?" cwæð he.   "Nis me wihtæ þearf
hearran to habbanne.   Ic mæg mid handum swa fela

280

wundra gewyrcean.   Ic hæbbe geweald micel
to gyrwanne   godlecran stol,
hearran on heofne.   Hwy sceal ic æfter his hyldo ðeowian,
bugan him swilces geongordomes?   Ic mæg wesan god swa he.
Bigstandað me strange geneatas,   þa ne willað me æt þam striðe geswican,

285

hæleþas heardmode.   Hie habbað me to hearran gecorene,
rofe rincas;   mid swilcum mæg man ræd geþencean,
fon mid swilcum folcgesteallan.   Frynd synd hie mine georne,
holde on hyra hygesceaftum.   Ic mæg hyra hearra wesan,
rædan on þis rice.   Swa me þæt riht ne þinceð,

290

þæt ic oleccan   awiht þurfe
gode æfter gode ænegum.   Ne wille ic leng his geongra wurþan."
Þa hit se allwalda   eall gehyrde,
þæt his engyl ongan   ofermede micel
ahebban wið his hearran   and spræc healic word

295

dollice wið drihten sinne.   Sceolde he þa dæd ongyldan,
worc þæs gewinnes gedælan,   and sceolde his wite habban,
ealra morðra mæst.    Swa deð monna gehwilc
þe wið his waldend   winnan ongynneð
mid mane wið þone mæran drihten.   Þa wearð se mihtiga gebolgen,

300

hehsta heofones waldend,   wearp hine of þan hean stole.
Hete hæfde he æt his hearran gewunnen,   hyldo hæfde his ferlorene,
gram wearð him se goda on his mode.   Forþon he sceolde grund gesecean
heardes hellewites,   þæs þe he wann wið heofnes waldend.
Acwæð hine þa fram his hyldo   and hine on helle wearp,

305

on þa deopan dala,   þær he to deofle wearð,
se feond mid his geferum eallum.   Feollon þa ufon of heofnum
þurh lengo swa,   þreo niht and dagas,
þa englas of heofnum on helle,   and heo ealle forsceop
drihten to deoflum.   Forþon heo his dæd and word

310

noldon weorðian,   forþon he heo on wyrse leoht
under eorðan neoðan,   ællmihtig god,
sette sigelease    on þa sweartan helle.
Þær hæbbað heo on æfyn   ungemet lange,
ealra feonda gehwilc,   fyr edneowe,

315

þonne cymð on uhtan   easterne wind,
forst fyrnum cald.   Symble fyr oððe gar,
sum heard geswinc   habban sceoldon.
Worhte man hit him to wite,   (hyra woruld wæs gehwyrfed),
forman siðe,   fylde helle

320

mid þam andsacum.   Heoldon englas forð
heofonrices hehðe,   þe ær godes hyldo gelæston.
Lagon þa oðre fynd on þam fyre,   þe ær swa feala hæfdon
gewinnes wið heora waldend.   Wite þoliað,
hatne heaðowelm   helle tomiddes,

325

brand and brade ligas,   swilce eac þa biteran recas,
þrosm and þystro,   forþon hie þegnscipe
godes forgymdon.   Hie hyra gal beswac,
engles oferhygd,   noldon alwaldan
word weorþian,   hæfdon wite micel,

330

wæron þa befeallene   fyre to botme
on þa hatan hell   þurh hygeleaste
and þurh ofermetto.   Sohton oþer land:
þæt wæs leohtes leas    and wæs liges full,
fyres fær micel.   Fynd ongeaton

335

þæt hie hæfdon gewrixled   wita unrim
þurh heora miclan mod    and þurh miht godes
and þurh ofermetto   ealra swiðost.
Þa spræc se ofermoda cyning,   þe ær wæs engla scynost,
hwitost on heofne    and his hearran leof,

340

drihtne dyre,   oð hie to dole wurdon,
þæt him for galscipe   god sylfa wearð,
mihtig on mode, yrre.   Wearp hine on þæt morðer innan,
niðer on þæt niobedd,    and sceop him naman siððan,
cwæð se hehsta   hatan sceolde

345

Satan siððan,   het hine þære sweartan helle
grundes gyman,   nalles wið god winnan.
Satan maðelode,   sorgiende spræc,
se ðe helle forð   healdan sceolde,
gieman þæs grundes.   Wæs ær godes engel,

350

hwit on heofne,   oð hine his hyge forspeon,
and his ofermetto   ealra swiðost,
þæt he ne wolde   wereda drihtnes
word wurðian.   Weoll him on innan
hyge ymb his heortan,   hat wæs him utan

355

wraðlic wite.   He þa worde cwæð:
"Is þæs ænga styde   ungelic swiðe
þam oðrum   þe we ær cuðon,
hean on heofonrice,   þe me min hearra onlag,
þeah we hine for þam alwaldan   agan ne moston,

360

romigan ures rices.   Næfð he þeah riht gedon
þæt he us hæfð befælled   fyre to botme,
helle þære hatan,   heofonrice benumen;
hafað hit gemearcod   mid moncynne
to gesettanne.   Þæt me is sorga mæst,

365

þæt Adam sceal,   þe wæs of eorðan geworht,
minne stronglican   stol behealdan,
wesan him on wynne,    and we þis wite þolien,
hearm on þisse helle.   Wa la, ahte ic minra handa geweald
and moste ane tid   ute weorðan,

370

wesan ane winterstunde,   þonne ic mid þys werode--
ac licgað me ymbe   irenbenda,
rideð racentan sal.   Ic eom rices leas;
habbað me swa hearde   helle clommas,
fæste befangen.   Her is fyr micel,

375

ufan and neoðone.   Ic a ne geseah
laðran landscipe.   Lig ne aswamað,
hat ofer helle.   Me habbað hringa gespong,
sliðhearda sal   siðes amyrred,
afyrred me min feðe;   fet synt gebundene,

380

handa gehæfte.   Synt þissa heldora
wegas forworhte,   swa ic mid wihte ne mæg
of þissum lioðobendum.   Licgað me ymbe
heardes irenes   hate geslægene
grindlas greate.   Mid þy me god hafað

385

gehæfted be þam healse,   swa ic wat he minne hige cuðe;
and þæt wiste eac   weroda drihten,
þæt sceolde unc Adame   yfele gewurðan
ymb þæt heofonrice,   þær ic ahte minra handa geweald.
Ac ðoliaþ we nu þrea on helle,   (þæt syndon þystro and hæto),

390

grimme, grundlease.   Hafað us god sylfa
forswapen on þas sweartan mistas;   swa he us ne mæg ænige synne gestælan,
þæt we him on þam lande lað gefremedon.    He hæfð us þeah þæs leohtes bescyrede,
beworpen on ealra wita mæste.   Ne magon we þæs wrace gefremman,
geleanian him mid laðes wihte   þæt he us hafað þæs leohtes bescyrede.

395

He hæfð nu gemearcod anne middangeard,   þær he hæfð mon geworhtne
æfter his onlicnesse.   Mid þam he wile eft gesettan
heofona rice mid hluttrum saulum.   We þæs sculon hycgan georne,
þæt we on Adame,   gif we æfre mægen,
and on his eafrum swa some,   andan gebetan,

400

onwendan him þær willan sines,   gif we hit mægen wihte aþencan.
Ne gelyfe ic me nu þæs leohtes furðor   þæs þe he him þenceð lange niotan,
þæs eades mid his engla cræfte.   Ne magon we þæt on aldre gewinnan,
þæt we mihtiges godes mod onwæcen.   Uton oðwendan hit nu monna bearnum,
þæt heofonrice, nu we hit habban ne moton,   gedon þæt hie his hyldo forlæten,

405

þæt hie þæt onwendon þæt he mid his worde bebead:   þonne weorð he him wrað on mode,
ahwet hie from his hyldo,   þonne sculon hie þas helle secan
and þas grimman grundas;   þonne moton we hie us to giongrum habban,
fira bearn on þissum fæstum clomme.   Onginnað nu ymb þa fyrde þencean!
Gif ic ænegum þægne   þeodenmadmas

410

geara forgeafe,   þenden we on þan godan rice
gesælige sæton    and hæfdon ure setla geweald,
þonne he me na on leofran tid   leanum ne meahte
mine gife gyldan,   gif his gien wolde
minra þegna hwilc   geþafa wurðan,

415

þæt he up heonon   ute mihte
cuman þurh þas clustro,    and hæfde cræft mid him
þæt he mid feðerhoman   fleogan meahte,
windan on wolcne,   þær geworht stondað
Adam and Eue    on eorðrice

420

mid welan bewunden,    and we synd aworpene hider
on þas deopan dalo.   Nu hie drihtne synt
wurðran micle,    and moton him þone welan agan
þe we on heofonrice   habban sceoldon,
rice mid rihte;    is se ræd gescyred

425

monna cynne.   Þæt me is on minum mode swa sar,
on minum hyge hreoweð,   þæt hie heofonrice
agan to aldre.   Gif hit eower ænig mæge
gewendan mid wihte   þæt hie word godes,
lare forlæten,   sona hie him þe laðran beoð.

430

Gif hie brecað his gebodscipe,   þonne he him abolgen wurðeþ;
siððan bið him se wela onwended    and wyrð him wite gegarwod,
sum heard hearmscearu.   Hycgað his ealle,
hu ge hi beswicen!   Siððan ic me sefte mæg
restan on þyssum racentum,   gif him þæt rice losað.

435

Se þe þæt gelæsteð,   him bið lean gearo
æfter to aldre,   þæs we her inne magon
on þyssum fyre forð   fremena gewinnan.
Sittan læte ic hine wið me sylfne,   swa hwa swa þæt secgan cymeð
on þas hatan helle,   þæt hie heofoncyninges

440

unwurðlice   wordum and dædum
lare . . . ."
[Leaves are missing from the manuscript at this point.]
Angan hine þa gyrwan   godes andsaca,
fus on frætwum   (hæfde fæcne hyge);
hæleðhelm on heafod asette   and þone full hearde geband,

445

spenn mid spangum;   wiste him spræca fela,
wora worda.   Wand him up þanon,
hwearf him þurh þa helldora,   (hæfde hyge strangne),
leolc on lyfte   laþwendemod,
swang þæt fyr on twa   feondes cræfte;

450

wolde dearnunga   drihtnes geongran
mid mandædum,   men beswican,
forlædan and forlæran,   þæt hie wurdon lað gode.
He þa geferde   þurh feondes cræft
oððæt he Adam    on eorðrice,

455

godes handgesceaft,   gearone funde,
wislice geworht,    and his wif somed,
freo fægroste,   swa hie fela cuðon
godes gegearwigean—   þa him to gingran
metod mancynnes   mearcode selfa—

460

and him bi twegin   beamas stodon
þa wæron utan   ofætes gehlædene,
gewered mid wæstme,   swa hie waldend god,
heah heofoncyning   handum gesette,
þæt þær yldo bearn   moste on ceosan

465

godes and yfeles,   gumena æghwilc,
welan and wawan.   Næs se wæstm gelic!
Oðer wæs swa wynlic,   wlitig and scene,
liðe and lofsum.   Þæt wæs lifes beam.
Moste on ecnisse   æfter lybban,

470

wesan on worulde,   se þæs wæstmes onbat,
swa him æfter þy   yldo ne derede,
ne suht sware,   ac moste symle wesan
lungre on lustum    and his lif agan,
hyldo heofoncyninges   her on worulde habban.

475

Him to wæron   witode geþingþo
on þone hean heofon,   þonne he heonon wende.
Þonne wæs se oðer   eallenga sweart,
dim and þystre;   þæt wæs deaðes beam,
se bær bitres fela.   Sceolde bu witan

480

ylda æghwilc   yfles and godes
gewand on þisse worulde.   Sceolde on wite a
mid swate and mid sorgum   siððan libban,
swa hwa swa gebyrgde   þæs on þam beame geweox.
Sceolde hine yldo beniman   ellendæda,

485

dreamas and drihtscipes,    and him beon deað scyred.
Lytle hwile   sceolde he his lifes niotan,
secan þonne landa   sweartost on fyre.
Sceolde feondum þeowian,   þær is ealra frecna mæste
leodum to langre hwile.   Þæt wiste se laða georne,

490

dyrne deofles boda   þe wið drihten wann.
Wearp hine þa on wyrmes lic    and wand him þa ymbutan
þone deaðes beam   þurh deofles cræft,
genam þær þæs ofætes    and wende hine eft þanon
þær he wiste handgeweorc   heofoncyninges.

495

Ongon hine þa frinan   forman worde
se laða mid ligenum:   "Langað þe awuht,
Adam, up to gode?   Ic eom on his ærende hider
feorran gefered,   ne þæt nu fyrn ne wæs
þæt ic wið hine sylfne sæt.   Þa het he me on þysne sið faran,

500

het þæt þu þisses ofætes æte,   cwæð þæt þin abal and cræft
and þin modsefa   mara wurde,
and þin lichoma   leohtra micle,
þin gesceapu scenran,   cwæð þæt þe æniges sceates ðearf
ne wurde on worulde.   Nu þu willan hæfst,

505

hyldo geworhte   heofoncyninges,
to þance geþenod   þinum hearan,
hæfst þe wið drihten dyrne geworhtne.   Ic gehyrde hine þine dæd and word
lofian on his leohte    and ymb þin lif sprecan.
Swa þu læstan scealt   þæt on þis land hider

510

his bodan bringað.   Brade synd on worulde
grene geardas,    and god siteð
on þam hehstan   heofna rice,
ufan alwalda.   Nele þa earfeðu
sylfa habban   þæt he on þysne sið fare,

515

gumena drihten,   ac he his gingran sent
to þinre spræce.   Nu he þe mid spellum het
listas læran.   Læste þu georne
his ambyhto,   nim þe þis ofæt on hand,
bit his and byrige.   Þe weorð on þinum breostum rum,

520

wæstm þy wlitegra.   Þe sende waldend god,
þin hearra þas helpe   of heofonrice."
Adam maðelode   þær he on eorðan stod,
selfsceafte guma:   "Þonne ic sigedrihten,
mihtigne god,   mæðlan gehyrde

525

strangre stemne,    and me her stondan het,
his bebodu healdan,    and me þas bryd forgeaf,
wlitesciene wif,    and me warnian het
þæt ic on þone deaðes beam   bedroren ne wurde,
beswicen to swiðe,    he cwæð þæt þa sweartan helle

530

healdan sceolde   se ðe bi his heortan wuht
laðes gelæde.   Nat þeah þu mid ligenum fare
þurh dyrne geþanc,   þe þu drihtnes eart
boda of heofnum.   Hwæt, ic þinra bysna ne mæg,
worda ne wisna   wuht oncnawan,

535

siðes ne sagona.   Ic wat hwæt he me self bebead,
nergend user,   þa ic hine nehst geseah:
he het me his word weorðian    and wel healdan,
læstan his lare.   Þu gelic ne bist
ænegum his engla   þe ic ær geseah,

540

ne þu me oðiewdest   ænig tacen
þe he me þurh treowe   to onsende,
min hearra þurh hyldo.   Þy ic þe hyran ne cann,
ac þu meaht þe forð faran.   Ic hæbbe me fæstne geleafan
up to þam ælmihtegan gode   þe me mid his earmum worhte,

545

her mid handum sinum.   He mæg me of his hean rice
geofian mid goda gehwilcum,   þeah he his gingran ne sende."
Wende hine wraðmod   þær he þæt wif geseah
on eorðrice   Euan stondan,
sceone gesceapene,   cwæð þæt sceaðena mæst

550

eallum heora eaforum   æfter siððan
wurde on worulde:   "Ic wat, inc waldend god
abolgen wyrð,   swa ic him þisne bodscipe
selfa secge,   þonne ic of þys siðe cume
ofer langne weg,   þæt git ne læstan wel

555

hwilc ærende    swa he easten hider
on þysne sið sendeð.   Nu sceal he sylf faran
to incre andsware;   ne mæg his ærende
his boda beodan;   þy ic wat þæt he inc abolgen wyrð,
mihtig on mode.   Gif þu þeah minum wilt,

560

wif willende,   wordum hyran,
þu meaht his þonne rume   ræd geþencan.
Gehyge on þinum breostum   þæt þu inc bam twam meaht
wite bewarigan,   swa ic þe wisie.
Æt þisses ofetes!   Þonne wurðað þin eagan swa leoht

565

þæt þu meaht swa wide   ofer woruld ealle
geseon siððan,    and selfes stol
herran þines,    and habban his hyldo forð.
Meaht þu Adame   eft gestyran,
gif þu his willan hæfst    and he þinum wordum getrywð.

570

Gif þu him to soðe sægst   hwylce þu selfa hæfst
bisne on breostum,   þæs þu gebod godes,
lare læstes,    he þone laðan strið,
yfel andwyrde   an forlæteð
on breostcofan,   swa wit him butu

575

an sped sprecað.   Span þu hine georne
þæt he þine lare læste,   þy læs gyt lað gode,
incrum waldende,   weorðan þyrfen.
Gif þu þæt angin fremest,   idesa seo betste,
forhele ic incrum herran   þæt me hearmes swa fela

580

Adam gespræc,   eargra worda.
Tyhð me untryowða,   cwyð þæt ic seo teonum georn,
gramum ambyhtsecg,   nales godes engel,
ac ic cann ealle swa geare   engla gebyrdo,
heah heofona gehlidu;   wæs seo hwil þæs lang

585

þæt ic geornlice   gode þegnode
þurh holdne hyge,   herran minum,
drihtne selfum;   ne eom ic deofle gelic."
Lædde hie swa mid ligenum    and mid listum speon
idese on þæt unriht,   oðþæt hire on innan ongan

590

weallan wyrmes geþeaht   (hæfde hire wacran hige
metod gemearcod),   þæt heo hire mod ongan
lætan æfter þam larum;   forþon heo æt þam laðan onfeng
ofer drihtnes word   deaðes beames
weorcsumne wæstm.   Ne wearð wyrse dæd

595

monnum gemearcod!   Þæt is micel wundor
þæt hit ece god   æfre wolde
þeoden þolian,   þæt wurde þegn swa monig
forlædd be þam lygenum   þe for þam larum com.
Heo þa þæs ofætes æt,   alwaldan bræc

600

word and willan.   Þa meahte heo wide geseon
þurh þæs laðan læn   þe hie mid ligenum beswac,
dearnenga bedrog,   þe hire for his dædum com,
þæt hire þuhte hwitre   heofon and eorðe,
and eall þeos woruld wlitigre,    and geweorc godes

605

micel and mihtig,   þeah heo hit þurh monnes geþeaht
ne sceawode;   ac se sceaða georne
swicode ymb þa sawle   þe hire ær þa siene onlah,
þæt heo swa wide   wlitan meahte
ofer heofonrice.   Þa se forhatena spræc

610

þurh feondscipe   (nalles he hie freme lærde):
"Þu meaht nu þe self geseon,   swa ic hit þe secgan ne þearf,
Eue seo gode,   þæt þe is ungelic
wlite and wæstmas,   siððan þu minum wordum getruwodest,
læstes mine lare.   Nu scineð þe leoht fore

615

glædlic ongean   þæt ic from gode brohte
hwit of heofonum;   nu þu his hrinan meaht.
Sæge Adame   hwilce þu gesihðe hæfst
þurh minne cime cræfta.   Gif giet þurh cuscne siodo
læst mina lara,   þonne gife ic him þæs leohtes genog

620

þæs ic þe swa godes   gegired hæbbe.
Ne wite ic him þa womcwidas,   þeah he his wyrðe ne sie
to alætanne;   þæs fela he me laðes spræc."
Swa hire eaforan sculon   æfter lybban:
þonne hie lað gedoð,   hie sculon lufe wyrcean,

625

betan heora hearran hearmcwyde   ond habban his hyldo forð.
Þa gieng to Adame   idesa scenost,
wifa wlitegost   þe on woruld come,
forþon heo wæs handgeweorc   heofoncyninges,
þeah heo þa dearnenga   fordon wurde,

630

forlæd mid ligenum,   þæt hie lað gode
þurh þæs wraðan geþanc   weorðan sceolden,
þurh þæs deofles searo   dom forlætan,
hierran hyldo,   hefonrices þolian
monige hwile.   Bið þam men full wa

635

þe hine ne warnað   þonne he his geweald hafað!
Sum heo hire on handum bær,   sum hire æt heortan læg,
æppel unsælga,   þone hire ær forbead
drihtna drihten,   deaðbeames ofet,
and þæt word acwæð   wuldres aldor,

640

þæt þæt micle morð   menn ne þorfton
þegnas þolian,   ac he þeoda gehwam
hefonrice forgeaf,   halig drihten,
widbradne welan,   gif hie þone wæstm an
lætan wolden   þe þæt laðtreow

645

on his bogum bær,   bitre gefylled;
þæt wæs deaðes beam   þe him drihten forbead.
Forlec hie þa mid ligenum   se wæs lað gode,
on hete heofoncyninges,    and hyge Euan,
wifes wac geþoht,   þæt heo ongan his wordum truwian,

650

læstan his lare,    and geleafan nom
þæt he þa bysene from gode   brungen hæfde
þe he hire swa wærlice   wordum sægde,
iewde hire tacen    and treowa gehet,
his holdne hyge.   Þa heo to hire hearran spræc:

655

"Adam, frea min,   þis ofet is swa swete,
blið on breostum,    and þes boda sciene,
godes engel god,   ic on his gearwan geseo
þæt he is ærendsecg    uncres hearran,
hefoncyninges.    His hyldo is unc betere

660

to gewinnanne    þonne his wiðermedo.
Gif þu him heodæg wuht    hearmes gesprece,
he forgifð hit þeah,    gif wit him geongordom
læstan willað.    Hwæt scal þe swa laðlic strið
wið þines hearran bodan?    Unc is his hyldo þearf;

665

he mæg unc ærendian    to þam alwaldan,
heofoncyninge.    Ic mæg heonon geseon
hwær he sylf siteð,    (þæt is suð and east),
welan bewunden,    se ðas woruld gesceop;
geseo ic him his englas    ymbe hweorfan

670

mid feðerhaman,    ealra folca mæst,
wereda wynsumast.    Hwa meahte me swelc gewit gifan,
gif hit gegnunga    god ne onsende,
heofones waldend?    Gehyran mæg ic rume
and swa wide geseon    on woruld ealle

675

ofer þas sidan gesceaft,    ic mæg swegles gamen
gehyran on heofnum.    Wearð me on hige leohte
utan and innan,    siðþan ic þæs ofætes onbat.
Nu hæbbe ic his her on handa,    herra se goda;
gife ic hit þe georne.    Ic gelyfe þæt hit from gode come,

680

broht from his bysene,    þæs me þes boda sægde
wærum wordum.    Hit nis wuhte gelic
elles on eorðan,    buton swa þes ar sægeð,
þæt hit gegnunga    from gode come."
Hio spræc him þicce to    and speon hine ealne dæg

685

on þa dimman dæd    þæt hie drihtnes heora
willan bræcon.    Stod se wraða boda,
legde him lustas on    and mid listum speon,
fylgde him frecne;    wæs se feond full neah
þe on þa frecnan fyrd    gefaren hæfde

690

ofer langne weg;    leode hogode
on þæt micle morð,    men forweorpan,
forlæran and forlædan,    þæt hie læn godes,
ælmihtiges gife    anforleten,
heofenrices geweald.    Hwæt, se hellsceaða

695

gearwe wiste    þæt hie godes yrre
habban sceoldon    and hellgeþwing,
þone nearwan nið,    niede onfon,
siððan hie gebod godes    forbrocen hæfdon,
þa he forlærde    mid ligenwordum

700

to þam unræde    idese sciene,
wifa wlitegost,    þæt heo on his willan spræc;
wæs hire on helpe    handweorc godes
to forlæranne.   
Heo spræc ða to Adame    idesa sceonost

705

ful þiclice,    oð þam þegne ongan
his hige hweorfan,    þæt he þam gehate getruwode
þe him þæt wif    wordum sægde.
Heo dyde hit þeah þurh holdne hyge,    nyste þæt þær hearma swa fela,
fyrenearfeða,    fylgean sceolde

710

monna cynne,    þæs heo on mod genam
þæt heo þæs laðan bodan    larum hyrde,
ac wende þæt heo hyldo    heofoncyninges
worhte mid þam wordum    þe heo þam were swelce
tacen oðiewde    and treowe gehet,

715

oðþæt Adame    innan breostum
his hyge hwyrfde    and his heorte ongann
wendan to hire willan.    He æt þam wife onfeng
helle and hinnsið,    þeah hit nære haten swa,
ac hit ofetes noman    agan sceolde;

720

hit wæs þeah deaðes swefn    and deofles gespon,
hell and hinnsið    and hæleða forlor,
menniscra morð,    þæt hie to mete dædon,
ofet unfæle.    Swa hit him on innan com,
hran æt heortan,    hloh þa and plegode

725

boda bitre gehugod,    sægde begra þanc
hearran sinum:    "Nu hæbbe ic þine hyldo me
witode geworhte,    and þinne willan gelæst
to ful monegum dæge.    Men synt forlædde,
Adam and Eue.    Him is unhyldo

730

waldendes witod,    nu hie wordcwyde his,
lare forleton.    Forþon hie leng ne magon
healdan heofonrice,    ac hie to helle sculon
on þone sweartan sið.    Swa þu his sorge ne þearft
beran on þinum breostum,    þær þu gebunden ligst,

735

murnan on mode,    þæt her men bun
þone hean heofon,    þeah wit hearmas nu,
þreaweorc þoliað,    and þystre land,
and þurh þin micle mod    monig forleton
on heofonrice    heahgetimbro,

740

godlice geardas.    Unc wearð god yrre
forþon wit him noldon    on heofonrice
hnigan mid heafdum    halgum drihtne
þurh geongordom;    ac unc gegenge ne wæs
þæt wit him on þegnscipe    þeowian wolden.

745

Forþon unc waldend wearð    wrað on mode,
on hyge heard,    and us on helle bedraf,
on þæt fyr fylde    folca mæste,
and mid handum his    eft on heofonrice
rihte rodorstolas    and þæt rice forgeaf

750

monna cynne.    Mæg þin mod wesan
bliðe on breostum,    forþon her synt butu gedon:
ge þæt hæleða bearn    heofonrice sculon
leode forlætan    and on þæt lig to þe
hate hweorfan,    eac is hearm gode,

755

modsorg gemacod.    Swa hwæt swa wit her morðres þoliað,
hit is nu Adame    eall forgolden
mid hearran hete    and mid hæleða forlore,
monnum mid morðes cwealme.    Forþon is min mod gehæled,
hyge ymb heortan gerume,    ealle synt uncre hearmas gewrecene

760

laðes þæt wit lange þoledon.    Nu wille ic eft þam lige near,
Satan ic þær secan wille;    he is on þære sweartan helle
hæft mid hringa gesponne."    Hwearf him eft niðer
boda bitresta;    sceolde he þa bradan ligas
secan, helle gehliðo,    þær his hearra læg,

765

simon gesæled.    Sorgedon ba twa,
Adam and Eue,    and him oft betuh
gnornword gengdon;    godes him ondredon,
heora herran hete,    heofoncyninges nið
swiðe onsæton;    selfe forstodon

770

his word onwended.    Þæt wif gnornode,
hof hreowigmod,    (hæfde hyldo godes,
lare forlæten),    þa heo þæt leoht geseah
ellor scriðan    þæt hire þurh untreowa
tacen iewde    se him þone teonan geræd,

775

þæt hie helle nið    habban sceoldon,
hynða unrim;    forþam him higesorga
burnon on breostum.    Hwilum to gebede feollon
sinhiwan somed,    and sigedrihten
godne gretton    and god nemdon,

780

heofones waldend,    and hine bædon
þæt hie his hearmsceare    habban mosten,
georne fulgangan,    þa hie godes hæfdon
bodscipe abrocen.    Bare hie gesawon
heora lichaman;    næfdon on þam lande þa giet

785

sælða gesetena,    ne hie sorge wiht
weorces wiston,    ac hie wel meahton
libban on þam lande,    gif hie wolden lare godes,
foreweard fremman.    Þa hie fela spræcon
sorhworda somed,    sinhiwan twa.

790

Adam gemælde    and to Euan spræc:
"Hwæt, þu Eue, hæfst    yfele gemearcod
uncer sylfra sið.    Gesyhst þu nu þa sweartan helle
grædige and gifre?    Nu þu hie grimman meaht
heonane gehyran.    Nis heofonrice

795

gelic þam lige,    ac þis is landa betst,
þæt wit þurh uncres hearran þanc    habban moston,
þær þu þam ne hierde    þe unc þisne hearm geræd,
þæt wit waldendes    word forbræcon,
heofoncyninges.    Nu wit hreowige magon

800

sorgian for þis siðe.   Forþon he unc self bebead
þæt wit unc wite    warian sceolden,
hearma mæstne.    Nu slit me hunger and þurst
bitre on breostum,    þæs wit begra ær
wæron orsorge    on ealle tid.

805

Hu sculon wit nu libban    oððe on þys lande wesan,
gif her wind cymð,    westan oððe eastan,
suðan oððe norðan?    Gesweorc up færeð,
cymeð hægles scur    hefone getenge,
færeð forst on gemang,    se byð fyrnum ceald.

810

Hwilum of heofnum    hate scineð,
blicð þeos beorhte sunne,    and wit her baru standað,
unwered wædo.    Nys unc wuht beforan
to scursceade,    ne sceattes wiht
to mete gemearcod,    ac unc is mihtig god,

815

waldend wraðmod.    To hwon sculon wit weorðan nu?
Nu me mæg hreowan    þæt ic bæd heofnes god,
waldend þone godan,    þæt he þe her worhte to me
of liðum minum,    nu þu me forlæred hæfst
on mines herran hete.    Swa me nu hreowan mæg

820

æfre to aldre    þæt ic þe minum eagum geseah."
Ða spræc Eue eft,    idesa scienost,
wifa wlitegost;    hie wæs geweorc godes,
þeah heo þa on deofles cræft    bedroren wurde:
"Þu meaht hit me witan,    wine min Adam,

825

wordum þinum;    hit þe þeah wyrs ne mæg
on þinum hyge hreowan    þonne hit me æt heortan deð."
Hire þa Adam    andswarode:
"Gif ic waldendes    willan cuðe,
hwæt ic his to hearmsceare    habban sceolde

830

(ne gesawe þu no sniomor)    þeah me on sæ wadan
hete heofones god    heonone nu þa,
on flod faran,    nære he firnum þæs deop,
merestream þæs micel,    þæt his o min mod getweode,
ac ic to þam grunde genge,    gif ic godes meahte

835

willan gewyrcean.    Nis me on worulde niod
æniges þegnscipes,    nu ic mines þeodnes hafa
hyldo forworhte,    þæt ic hie habban ne mæg.
Ac wit þus baru ne magon    butu ætsomne
wesan to wuhte.    Uton gan on þysne weald innan,

840

on þisses holtes hleo."    Hwurfon hie batwa,
togengdon gnorngende    on þone grenan weald,
sæton onsundran,    bidan selfes gesceapu
heofoncyninges,    þa hie þa habban ne moston
þe him ær forgeaf    ælmihtig god.

845

Þa hie heora lichoman    leafum beþeahton,
weredon mid ðy wealde,    wæda ne hæfdon;
ac hie on gebed feollon    butu ætsomne
morgena gehwilce,    bædon mihtigne
þæt hie ne forgeate    god ælmihtig,

850

and him gewisade    waldend se goda,
hu hie on þam leohte forð    libban sceolden.
Þa com feran    frea ælmihtig
ofer midne dæg,    mære þeoden,
on neorxnawang    neode sine;

855

wolde neosian    nergend usser,
bilwit fæder,    hwæt his bearn dyde;
wiste forworhte    þa he ær wlite sealde.
Gewitan him þa gangan    geomermode
under beamsceade    blæde bereafod,

860

hyddon hie on heolstre,    þa hie halig word
drihtnes gehyrdon,    and ondredon him.
Þa sona ongann    swegles aldor,
weard ahsian    woruldgesceafta,
het him recene to    rice þeoden

865

his sunu gangan.    Him þa sylfa oncwæð,
hean hleoðrade    hrægles þearfa:
"Ic wreo me her    wæda leasne,
liffrea min,    leafum þecce.
Scyldfull mine    sceaðen is me sare,

870

frecne on ferhðe;    ne dear nu forð gan
for ðe andweardne.    Ic eom eall eall nacod."
Him ða ædre god    andswarede:
"Saga me þæt, sunu min,    for hwon secest ðu
sceade sceomiende?    Þu sceonde æt me

875

furðum ne anfenge,    ac gefean eallum.
For hwon wast þu wean    and wrihst sceome,
gesyhst sorge,    and þin sylf þecest
lic mid leafum,    sagast lifceare
hean hygegeomor,    þæt þe sie hrægles þearf,

880

nymþe ðu æppel    ænne byrgde
of ðam wudubeame    þe ic þe wordum forbead?"
Him þa Adam eft    andswarode:
"Me ða blæda on hand    bryd gesealde,
freolucu fæmne,    freadrihten min,

885

ðe ic þe on teonan geþah.    Nu ic þæs tacen wege
sweotol on me selfum.    Wat ic sorga ðy ma."
Ða ðæs Euan frægn    ælmihtig god:
"Hwæt druge þu, dohtor,    dugeþa genohra,
niwra gesceafta    neorxnawanges,

890

growendra gifa,    þa þu gitsiende
on beam gripe,    blæda name
on treowes telgum,    and me on teonan
æte þa unfreme,    Adame sealdest
wæstme þa inc wæron    wordum minum

895

fæste forbodene?"    Him þa freolecu mæg,
ides æwiscmod    andswarode:
"Me nædre beswac    and me neodlice
to forsceape scyhte    and to scyldfrece,
fah wyrm þurh fægir word,    oðþæt ic fracoðlice

900

feondræs gefremede,    fæhðe geworhte,
and þa reafode,    swa hit riht ne wæs,
beam on bearwe    and þa blæda æt."
Þa nædran sceop   nergend usser,
frea ælmihtig    fagum wyrme

905

wide siðas    and þa worde cwæð:
"Þu scealt wideferhð    werg þinum breostum,
bearme tredan    brade eorðan,
faran feðeleas,    þenden þe feorh wunað,
gast on innan.    Þu scealt greot etan

910

þine lifdagas.    Swa þu laðlice
wrohte onstealdest,    þe þæt wif feoð,
hatað under heofnum    and þin heafod tredeð
fah mid fotum sinum.    Þu scealt fiersna sætan
tohtan niwre;    tuddor bið gemæne

915

incrum orlegnið    a þenden standeð
woruld under wolcnum.    Nu þu wast and canst,
lað leodsceaða,    hu þu lifian scealt."
Ða to Euan god    yrringa spræc:
"Wend þe from wynne!    Þu scealt wæpnedmen

920

wesan on gewealde,    mid weres egsan
hearde genearwad,    hean þrowian
þinra dæda gedwild,    deaðes bidan,
and þurh wop and heaf    on woruld cennan
þurh sar micel    sunu and dohtor."

925

Abead eac Adame    ece drihten,
lifes leohtfruma,    lað ærende:
"Þu scealt oðerne    eðel secean,
wynleasran wic,    and on wræc hweorfan
nacod niedwædla,    neorxnawanges

930

dugeðum bedæled.    Þe is gedal witod
lices and sawle.    Hwæt, þu laðlice
wrohte onstealdest;    forþon þu winnan scealt
and on eorðan þe    þine andlifne
selfa geræcan,    wegan swatig hleor,

935

þinne hlaf etan,    þenden þu her leofast,
oðþæt þe to heortan    hearde gripeð
adl unliðe    þe þu on æple ær
selfa forswulge;    forþon þu sweltan scealt."
Hwæt, we nu gehyrað    hwær us hearmstafas

940

wraðe onwocan    and woruldyrmðo.
Hie þa wuldres weard    wædum gyrede,
scyppend usser;    het heora sceome þeccan
frea frumhrægle;    het hie from hweorfan
neorxnawange    on nearore lif.

945

Him on laste beleac    liðsa and wynna
hihtfulne ham    halig engel
be frean hæse    fyrene sweorde;
ne mæg þær inwitfull    ænig geferan
womscyldig mon,    ac se weard hafað

950

miht and strengðo,    se þæt mære lif
dugeðum deore    drihtne healdeð.
No hwæðre ælmihtig    ealra wolde
Adame and Euan    arna ofteon,
fæder æt frymðe,    þeah þe he him from swice,

955

ac he him to frofre let    hwæðere forð wesan
hyrstedne hrof    halgum tunglum
and him grundwelan    ginne sealde;
het þam sinhiwum    sæs and eorðan
tuddorteondra    teohha gehwilcre

960

to woruldnytte    wæstmas fedan.
Gesæton þa æfter synne    sorgfulre land,
eard and eðyl    unspedigran
fremena gehwilcre    þonne se frumstol wæs
þe hie æfter dæde of   adrifen wurdon.

965

Ongunnon hie þa    be godes hæse
bearn astrienan,    swa him metod bebead.
Adames and Euan    aforan wæron
freolicu twa    frumbearn cenned,
Cain and Abel.    Us cyðað bec,

970

hu þa dædfruman    dugeþa stryndon,
welan and wiste,    willgebroðor.
Oðer his to eorðan    elnes tilode,
se wæs ærboren;    oðer æhte heold
fæder on fultum,    oðþæt forð gewat

975

dægrimes worn.    Hie þa drihtne lac
begen brohton.    Brego engla beseah
on Abeles gield    eagum sinum,
cyning eallwihta,    Caines ne wolde
tiber sceawian.    Þæt wæs torn were

980

hefig æt heortan.    Hygewælm asteah
beorne on breostum,    blatende nið,
yrre for æfstum.    He þa unræden
folmum gefremede,    freomæg ofsloh,
broðor sinne,    and his blod ageat,

985

Cain Abeles.    Cwealmdreore swealh
þæs middangeard,    monnes swate.
Æfter wælswenge    wea wæs aræred,
tregena tuddor.    Of ðam twige siððan
ludon laðwende    leng swa swiðor

990

reðe wæstme.    Ræhton wide
geond werþeoda    wrohtes telgan,
hrinon hearmtanas    hearde and sare
drihta bearnum,    (doð gieta swa).
Of þam brad blado    bealwa gehwilces

995

sprytan ongunnon.    We þæt spell magon,
wælgrimme wyrd,    wope cwiðan,
nales holunge;    ac us hearde sceod
freolecu fæmne    þurh forman gylt
þe wið metod æfre    men gefremeden,

1000

eorðbuende,    siððan Adam wearð
of godes muðe    gaste eacen.
Ða worde frægn    wuldres aldor
Cain, hwær Abel   eorðan wære.
Him ða se cystleasa    cwealmes wyrhta

1005

ædre æfter þon    andswarode:
"Ne can ic Abeles    or ne fore,
hleomæges sið,    ne ic hyrde wæs
broðer mines."    Him þa brego engla,
godspedig gast    gean þingade:

1010

"Hwæt, befealdest þu    folmum þinum
wraðum on wælbedd    wærfæstne rinc,
broðor þinne,    and his blod to me
cleopað and cigeð.    Þu þæs cwealmes scealt
wite winnan    and on wræc hweorfan,

1015

awyrged to widan aldre.    Ne seleð þe wæstmas eorðe
wlitige to woruldnytte,    ac heo wældreore swealh
halge of handum þinum;    forþon heo þe hroðra oftihð,
glæmes grene folde.    Þu scealt geomor hweorfan,
arleas of earde þinum,    swa þu Abele wurde

1020

to feorhbanan;    forþon þu flema scealt
widlast wrecan,    winemagum lað."
Him þa ædre Cain    andswarode:
"Ne þearf ic ænigre    are wenan
on woruldrice,    ac ic forworht hæbbe,

1025

heofona heahcyning,    hyldo þine,
lufan and freode;    forþon ic lastas sceal
wean on wenum    wide lecgan,
hwonne me gemitte    manscyldigne,
se me feor oððe neah    fæhðe gemonige,

1030

broðorcwealmes.    Ic his blod ageat,
dreor on eorðan.    Þu to dæge þissum
ademest me fram duguðe    and adrifest from
earde minum.    Me to aldorbanan
weorðeð wraðra sum.    Ic awyrged sceal,

1035

þeoden, of gesyhðe    þinre hweorfan."
Him þa selfa oncwæð    sigora drihten:
"Ne þearft ðu þe ondrædan    deaðes brogan,
feorhcwealm nu giet,    þeah þu from scyle
freomagum feor    fah gewitan.

1040

Gif monna hwelc    mundum sinum
aldre beneoteð,    hine on cymeð
æfter þære synne    seofonfeald wracu,
wite æfter weorce."    Hine waldend on,
tirfæst metod,    tacen sette,

1045

freoðobeacen frea,    þy læs hine feonda hwilc
mid guðþræce    gretan dorste
feorran oððe nean.    Heht þa from hweorfan
meder and magum    manscyldigne,
cnosle sinum.    Him þa Cain gewat

1050

gongan geomormod    gode of gesyhðe,
wineleas wrecca,    and him þa wic geceas
eastlandum on,    eðelstowe
fædergeardum feor,    þær him freolecu mæg,
ides æfter æðelum    eaforan fedde.

1055

Se æresta wæs    Enos haten,
frumbearn Caines.    Siððan fæder ongon
mid þam cneomagum    ceastre timbran;
þæt wæs under wolcnum    weallfæstenna
ærest ealra    þara þe æðelingas,

1060

sweordberende,    settan heton.
Þanon his eaforan    ærest wocan,
bearn from bryde,    on þam burhstede.
Se yldesta wæs    Iared haten,
sunu Enoses.    Siððan wocan,

1065

þa þæs cynnes    cneowrim icton,
mægburg Caines.    Malalehel wæs
æfter Iarede    yrfes hyrde
fæder on laste,    oðþæt he forð gewat.
Siððan Mathusal    magum dælde,

1070

bearn æfter bearne    broðrum sinum
æðelinga gestreon,    oðþæt aldorgedal
frod fyrndagum    fremman sceolde,
lif oflætan.    Lameh onfeng
æfter fæder dæge    fletgestealdum,

1075

botlgestreonum.    Him bryda twa,
idesa on eðle    eaforan feddon,
Ada and Sella;    þara anum wæs
Iabal noma,    se þurh gleawne geþanc
herbuendra    hearpan ærest

1080

handum sinum    hlyn awehte,
swinsigende sweg,    sunu Lamehes.
Swylce on ðære mægðe    maga wæs haten
on þa ilcan tid    Tubalcain,
se þurh snytro sped    smiðcræftega wæs,

1085

and þurh modes gemynd    monna ærest,
sunu Lamehes,    sulhgeweorces
fruma wæs ofer foldan,    siððan folca bearn
æres cuðon    and isernes,
burhsittende,    brucan wide.

1090

Þa his wifum twæm    wordum sægde
Lameh seolfa,    leofum gebeddum,
Adan and Sellan    unarlic spel:
"Ic on morðor ofsloh    minra sumne
hyldemaga;    honda gewemde

1095

on Caines    cwealme mine,
fylde mid folmum    fæder Enoses,
ordbanan Abeles,    eorðan sealde
wældreor weres.    Wat ic gearwe
þæt þam lichryre    on last cymeð

1100

soðcyninges    seofonfeald wracu,
micel æfter mane.    Min sceal swiðor
mid grimme gryre    golden wurðan
fyll and feorhcwealm,    þonne ic forð scio."
Þa wearð Adame    on Abeles gyld

1105

eafora on eðle    oþer feded,
soðfæst sunu,    þam wæs Seth noma.
Se wæs eadig    and his yldrum ðah
freolic to frofre,    fæder and meder;
Adames and Euan,    wæs Abeles gield

1110

on woruldrice.    Þa word acwæð
ord moncynnes:    "Me ece sealde
sunu selfa    sigora waldend,
lifes aldor    on leofes stæl,
þæs þe Cain ofsloh,    and me cearsorge

1115

mid þys magotimbre    of mode asceaf
þeoden usser.    Him þæs þanc sie!"
Adam hæfde,    þa he eft ongan
him to eðulstæfe    oðres strienan
bearnes be bryde,    beorn ellenrof,

1120

XXX and C    þisses lifes,
wintra on worulde.    Us gewritu secgað
þæt her eahtahund    iecte siððan
mægðum and mæcgum    mægburg sine
Adam on eorðan;    ealra hæfde

1125

nigenhund wintra   
and XXX eac,    þa he þas woruld
þurh gastgedal    ofgyfan sceolde.
Him on laste Seth    leod weardode,
eafora æfter yldrum;    eþelstol heold

1130

and wif begeat.    Wintra hæfde
fif and hundteontig   þa heo furðum ongan
his mægburge    men geicean
sunum and dohtrum.    Sethes eafora
se yldesta wæs    Enos haten;

1135

se nemde god    niðþa bearna
ærest ealra,    siððan Adam stop
on grene græs    gaste geweorðad.
Seth wæs gesælig;    siððan strynde
seofon winter her    suna and dohtra

1140

ond eahtahund.    Ealra hæfde
XII and nigonhund,    þa seo tid gewearð
þæt he friðgedal    fremman sceolde.
Him æfter heold,    þa he of worulde gewat,
Enos yrfe,    siððan eorðe swealh

1145

sædberendes    Sethes lice.
He wæs leof gode    and lifde her
wintra hundnigontig    ær he be wife her
þurh gebedscipe    bearn astrynde;
him þa cenned wearð    Cainan ærest

1150

eafora on eðle.    Siððan eahtahund
and fiftyno    on friðo drihtnes
gleawferhð hæleð    geogoðe strynde,
suna and dohtra;    swealt, þa he hæfde,
frod fyrnwita,    V and nigonhund.

1155

þære cneorisse wæs    Cainan siððan
æfter Enose    aldordema,
weard and wisa.    Wintra hæfde
efne hundseofontig    ær him sunu woce.
Þa wearð on eðle    eafora feded,

1160

mago Cainanes,    Malalehel wæs haten.
Siððan eahtahund    æðelinga rim
and feowertig eac   feorum geicte
Enoses sunu.    Ealra nigonhund
wintra hæfde    þa he woruld ofgeaf

1165

and tyne eac,    þa his tiddæge
under rodera rum    rim wæs gefylled.
Him on laste heold    land and yrfe
Malalehel siððan    missera worn.
Se frumgara    fif and sixtig

1170

wintra hæfde    þa he be wife ongann
bearna strynan.    Him bryd sunu
meowle to monnum brohte.    Se maga wæs
on his mægðe,    mine gefræge,
guma on geogoðe,    Iared haten.

1175

Lifde siððan    and lissa breac
Malalehel lange,    mondreama her,
woruldgestreona.    Wintra hæfde
fif and hundnigontig,    þa he forð gewat,
and eahtahund;    eaforan læfde

1180

land and leodweard.    Longe siððan
Geared gumum    gold brittade.
Se eorl wæs æðele,    æfæst hæleð,
and se frumgar his    freomagum leof.
Fif and hundteontig    on fyore lifde

1185

wintra gebidenra    on woruldrice
and syxtig eac    þa seo sæl gewearð
þæt his wif sunu    on woruld brohte;
se eafora wæs    Enoc haten,
freolic frumbearn.    Fæder her þa gyt

1190

his cynnes forð    cneorim icte,
eaforan eahtahund;    ealra hæfde
V and syxtig,    þa he forð gewat,
and nigonhund eac    nihtgerimes,
wine frod wintres,    þa he þas woruld ofgeaf

1195

ond Geared þa    gleawum læfde
land and leodweard,    leofum rince.
Enoch siððan    ealdordom ahof,
freoðosped folces wisa,    nalles feallan let
dom and drihtscipe,   

1200

þenden he hyrde wæs    heafodmaga.
Breac blæddaga,    bearna strynde
þreohund wintra.    Him wæs þeoden hold,
rodera waldend.    Se rinc heonon
on lichoman    lisse sohte,

1205

drihtnes duguðe,    nales deaðe swealt
middangeardes,    swa her men doþ,
geonge and ealde,    þonne him god heora
æhta and ætwist    eorðan gestreona
on genimeð    and heora aldor somed,

1210

ac he cwic gewat    mid cyning engla
of þyssum lænan    life feran
on þam gearwum    þe his gast onfeng
ær hine to monnum    modor brohte.
He þam yldestan    eaforan læfde

1215

folc, frumbearne.    V and syxtig
wintra hæfde    þa he woruld ofgeaf,
and eac III hund.    Þrage siððan
Mathusal heold    maga yrfe,
se on lichoman    lengest þissa

1220

worulddreama breac.    Worn gestrynde
ær his swyltdæge    suna and dohtra;
hæfde frod hæle,    þa he from sceolde
niþþum hweorfan,    nigonhund wintra
and hundseofontig to.    Sunu æfter heold,

1225

Lamech leodgeard,    lange siððan
woruld bryttade.    Wintra hæfde
twa and hundteontig    þa seo tid gewearð
þæt se eorl ongan    æðele cennan,
sunu and dohtor.    Siððan lifde

1230

fif and hundnigontig,    frea moniges breac
wintra under wolcnum,    werodes aldor,
and V hund eac;    heold þæt folc teala,
bearna strynde,    him byras wocan,
eaforan and idesa.    He þone yldestan

1235

Noe nemde,    se niððum ær
land bryttade    siððan Lamech gewat.
Hæfde æðelinga    aldorwisa
V hund wintra    þa he furðum ongan
bearna strynan,    þæs þe bec cweðaþ.

1240

Sem wæs haten    sunu Noes
se yldesta,    oðer Cham,
þridda Iafeth.    Þeoda tymdon
rume under roderum,    rim miclade
monna mægðe    geond middangeard

1245

sunum and dohtrum.    Ða giet wæs Sethes cynn,
leofes leodfruman    on lufan swiðe
drihtne dyre    and domeadig,
oðþæt bearn godes    bryda ongunnon
on Caines    cynne secan,

1250

wergum folce,    and him þær wif curon
ofer metodes est    monna eaforan,
scyldfulra mægð    scyne and fægere.
Þa reordade    rodora waldend
wrað moncynne    and þa worde cwæð;

1255

"Ne syndon me on ferhðe freo    from gewitene
cneorisn Caines,    ac me þæt cynn hafað
sare abolgen.    Nu me Sethes bearn
torn niwiað    and him to nimað
mægeð to gemæccum    minra feonda;

1260

þær wifa wlite    onwod grome,
idesa ansien,    and ece feond
folcdriht wera,    þa ær on friðe wæron."
Siððan hundtwelftig    geteled rime
wintra on worulde    wræce bisgodon

1265

fæge þeoda,    hwonne frea wolde
on wærlogan    wite settan
and on deað slean    dædum scyldige
gigantmæcgas,    gode unleofe,
micle mansceaðan,    metode laðe.

1270

Þa geseah selfa    sigoro waldend
hwæt wæs monna    manes on eorðan
and þæt hie wæron    womma ðriste,
inwitfulle.    He þæt unfægere
wera cneorissum    gewrecan þohte,

1275

forgripan gumcynne    grimme and sare,
heardum mihtum.    Hreaw hine swiðe
þæt he folcmægþa    fruman aweahte,
æðelinga ord,    þa he Adam sceop,
cwæð þæt he wolde    for wera synnum

1280

eall aæðan    þæt on eorðan wæs,
forleosan lica gehwilc    þara þe lifes gast
fæðmum þeahte.    Eall þæt frea wolde
on ðære toweardan    tide acwellan
þe þa nealæhte    niðða bearnum.

1285

Noe wæs god,    nergende leof,
swiðe gesælig,    sunu Lameches,
domfæst and gedefe.    Drihten wiste
þæt þæs æðelinges    ellen dohte
breostgehygdum;    forðon him brego sægde,

1290

halig æt hleoðre,    helm allwihta,
hwæt he fah werum    fremman wolde;
geseah unrihte    eorðan fulle,
side sælwongas    synnum gehladene,
widlum gewemde.    Þa waldend spræc,

1295

nergend usser,    and to Noe cwæð:
"Ic wille mid flode    folc acwellan
and cynna gehwilc    cucra wuhta,
þara þe lyft and flod    lædað and fedað,
feoh and fuglas.    Þu scealt frið habban

1300

mid sunum þinum,    ðonne sweart wæter,
wonne wælstreamas    werodum swelgað,
sceaðum scyldfullum.    Ongyn þe scip wyrcan,
merehus micel.    On þam þu monegum scealt
reste geryman,    and rihte setl

1305

ælcum æfter agenum    eorðan tudre.
Gescype scylfan    on scipes bosme.
Þu þæt fær gewyrc    fiftiges wid,
ðrittiges heah    þreohund lang
elngemeta,    and wið yða gewyrc

1310

gefeg fæste.    Þær sceal fæsl wesan
cwiclifigendra    cynna gehwilces
on þæt wudufæsten    wocor gelæded
eorðan tudres;    earc sceal þy mare."
Noe fremede    swa hine nergend heht,

1315

hyrde þam halgan    heofoncyninge,
ongan ofostlice    þæt hof wyrcan,
micle merecieste.    Magum sægde
þæt wæs þrealic þing    þeodum toweard,
reðe wite.    Hie ne rohton þæs!

1320

Geseah þa ymb wintra worn    wærfæst metod
geofonhusa mæst    gearo hlifigean,
innan and utan    eorðan lime
gefæstnod wið flode,    fær Noes,
þy selestan.    Þæt is syndrig cynn;

1325

symle bið þy heardra    þe hit hreoh wæter,
swearte sæstreamas    swiðor beatað.
Ða to Noe cwæð    nergend usser:
"Ic þe þæs mine,    monna leofost,
wære gesylle,    þæt þu weg nimest

1330

and feora fæsl    þe þu ferian scealt
geond deop wæter    dægrimes worn
on lides bosme.    Læd, swa ic þe hate,
under earce bord    eaforan þine,
frumgaran þry,    and eower feower wif,

1335

ond þu seofone genim    on þæt sundreced
tudra gehwilces    geteled rimes,
þara þe to mete    mannum lifige,
and þara oðerra    ælces twa.
Swilce þu of eallum    eorðan wæstmum

1340

wiste under wægbord    werodum gelæde,
þam þe mid sceolon    mereflod nesan.
Fed freolice    feora wocre
oð ic þære lafe   lagosiða eft
reorde under roderum    ryman wille.

1345

Gewit þu nu mid hiwum    on þæt hof gangan,
gasta werode.    Ic þe godne wat,
fæsthydigne;    þu eart freoðo wyrðe,
ara mid eaforum.    Ic on andwlitan
nu ofor seofon niht    sigan læte

1350

wællregn ufan    widre eorðan.
Feowertig daga    fæhðe ic wille
on weras stælan    and mid wægþreate
æhta and agend    eall acwellan
þa beutan beoð    earce bordum

1355

þonne sweart racu    stigan onginneð."
Him þa Noe gewat,    swa hine nergend het,
under earce bord    eaforan lædan,
weras on wægþæl    and heora wif somed;
and eall þæt to fæsle    frea ælmihtig

1360

habban wolde    under hrof gefor
to heora ætgifan,    swa him ælmihtig
weroda drihten    þurh his word abead.
Him on hoh beleac    heofonrices weard
merehuses muð    mundum sinum,

1365

sigora waldend,    and segnade
earce innan    agenum spedum
nergend usser.    Noe hæfde,
sunu Lameches,    syxhund wintra
þa he mid bearnum    under bord gestah,

1370

gleaw mid geogoðe,    be godes hæse,
dugeðum dyrum.    Drihten sende
regn from roderum    and eac rume let
willeburnan    on woruld þringan
of ædra gehwære,    egorstreamas

1375

swearte swogan.    Sæs up stigon
ofer stæðweallas.    Strang wæs and reðe
se ðe wætrum weold;    wreah and þeahte
manfæhðu bearn    middangeardes
wonnan wæge,    wera eðelland;

1380

hof hergode,    hygeteonan wræc
metod on monnum.    Mere swiðe grap
on fæge folc    feowertig daga,
nihta oðer swilc.    Nið wæs reðe,
wællgrim werum,    wuldorcyninges.

1385

Yða wræcon    arleasra feorh
of flæschoman.    Flod ealle wreah,
hreoh under heofonum    hea beorgas
geond sidne grund    and on sund ahof
earce from eorðan    and þa æðelo mid,

1390

þa segnade    selfa drihten,
scyppend usser,    þa he þæt scip beleac.
Siððan wide rad    wolcnum under
ofer holmes hrincg    hof seleste,
for mid fearme.    Fære ne moston

1395

wægliðendum    wætres brogan
hæste hrinon,    ac hie halig god
ferede and nerede.    Fiftena stod
deop ofer dunum    se drenceflod
monnes elna.    Þæt is mæro wyrd!

1400

Þam æt niehstan    wæs nan to gedaled,
nymþe heo wæs ahafen    on þa hean lyft,
þa se egorhere    eorðan tuddor
eall acwealde,    buton þæt earce bord
heold heofona frea,    þa hine halig god

1405

ece upp forlet    edmodne flod
streamum stigan,    stiðferhð cyning.
Þa gemunde god    mereliðende,
sigora waldend    sunu Lameches
and ealle þa wocre    þe he wið wætre beleac,

1410

lifes leohtfruma,    on lides bosme.
Gelædde þa wigend    weroda drihten
worde ofer widland.    Willflod ongan
lytligan eft.    Lago ebbade,
sweart under swegle.    Hæfde soð metod

1415

eaforum egstream    eft gecyrred
torhte ryne,    regn gestilled.
For famig scip    L and C
nihta under roderum,    siððan nægledbord,
fær seleste,    flod up ahof,

1420

oðþæt rimgetæl    reðre þrage
daga forð gewat.    Ða on dunum gesæt
heah mid hlæste    holmærna mæst,
earc Noes,    þe Armenia
hatene syndon.    Þær se halga bad,

1425

sunu Lameches,    soðra gehata
lange þrage,    hwonne him lifes weard
frea ælmihtig    frecenra siða
reste ageafe,    þæra he rume dreah
þa hine on sunde    geond sidne grund

1430

wonne yða    wide bæron.
Holm wæs heononweard;    hæleð langode,
wægliðende,    swilce wif heora,
hwonne hie of nearwe    ofer nægledbord
ofer streamstaðe    stæppan mosten

1435

and of enge ut    æhta lædan.
Þa fandode    forðweard scipes,
hwæðer sincende    sæflod þa gyt
wære under wolcnum.    Let þa ymb worn daga—
þæs þe heah hlioðo    horde onfengon

1440

and æðelum eac    eorðan tudres—
sunu Lameches    sweartne fleogan
hrefn ofer heahflod    of huse ut.
Noe tealde    þæt he on neod hine,
gif he on þære lade    land ne funde,

1445

ofer sid wæter    secan wolde
on wægþele.    Eft him seo wen geleah,
ac se feond gespearn    fleotende hreaw;
salwigfeðera    secan nolde.
He þa ymb seofon niht    sweartum hrefne

1450

of earce forlet    æfter fleogan
ofer heah wæter    haswe culufran
on fandunga,    hwæðer famig sæ
deop þa gyta    dæl ænigne
grenre eorðan    ofgifen hæfde.

1455

Heo wide hire    willan sohte
and rume fleah.    Nohweðere reste fand,
þæt heo for flode    fotum ne meahte
land gespornan    ne on leaf treowes
steppan for streamum,    ac wæron steap hleoðo

1460

bewrigen mid wætrum.    Gewat se wilda fugel
on æfenne    earce secan
ofer wonne wæg,    werig sigan,
hungri to handa    halgum rince.
Ða wæs culufre eft    of cofan sended

1465

ymb wucan wilde.    Seo wide fleah
oðþæt heo rumgal    restestowe
fægere funde    and þa fotum stop
on beam hyre;    gefeah bliðemod
þæs þe heo gesittan    swiðe werig

1470

on treowes telgum    torhtum moste.
Heo feðera onsceoc,    gewat fleogan eft
mid lacum hire,    liðend brohte
elebeames twig    an to handa,
grene blædæ.    Þa ongeat hraðe

1475

flotmonna frea    þæt wæs frofor cumen,
earfoðsiða bot.    Þa gyt se eadega wer
ymb wucan þriddan    wilde culufran
ane sende.    Seo eft ne com
to lide fleogan,    ac heo land begeat,

1480

grene bearwas;    nolde gladu æfre
under salwed bord    syððan ætywan
on þellfæstenne,    þa hire þearf ne wæs.
Þa to Noe spræc    nergend usser,
heofonrices weard,    halgan reorde:

1485

"Þe is eðelstol    eft gerymed,
lisse on lande,    lagosiða rest
fæger on foldan.    Gewit on freðo gangan
ut of earce,    and on eorðan bearm
of þam hean hofe    hiwan læd þu

1490

and ealle þa wocre    þe ic wægþrea on
liðe nerede    þenden lago hæfde
þrymme geþeahtne    þriddan eðyl."
He fremede swa    and frean hyrde,
stah ofer streamweall,    swa him seo stefn bebead,

1495

lustum miclum,    and alædde þa
of wægþele    wraðra lafe.
Þa Noe ongan    nergende lac
rædfæst reðran,    and recene genam
on eallum dæl    æhtum sinum,

1500

ðam ðe him to dugeðum    drihten sealde,
gleaw to þam gielde,    and þa gode selfum
torhtmod hæle    tiber onsægde,
cyninge engla.    Huru cuð dyde
nergend usser,    þa he Noe

1505

gebletsade    and his bearn somed,
þæt he þæt gyld on þanc    agifen hæfde
and on geogoðhade    godum dædum
ær geearnod    þa him ealra wæs
ara este    ælmihtig god,

1510

domfæst dugeþa.    Þa gyt drihten cwæð,
wuldris aldor    word to Noe:
"Tymað nu and tiedrað,    tires brucað,
mid gefean fryðo;    fyllað eorðan,
eall geiceað.    Eow is eðelstol

1515

and holmes hlæst    and heofonfuglas
and wildu deor    on geweald geseald,
eorðe ælgrene    and eacen feoh.
Næfre ge mid blode    beodgereordu
unarlice    eowre þicgeað,

1520

besmiten mid synne    sawldreore.
Ælc hine selfa    ærest begrindeð
gastes dugeðum    þæra þe mid gares orde
oðrum aldor oðþringeð.    Ne ðearf he þy edleane gefeon
modgeþance,    ac ic monnes feorh

1525

to slagan sece    swiðor micle,
and to broðor banan,    þæs þe blodgyte,
wællfyll weres    wæpnum gespedeð,
morð mid mundum.    Monn wæs to godes
anlicnesse    ærest gesceapen.

1530

Ælc hafað magwlite    metodes and engla
þara þe healdan wile    halige þeawas.
Weaxað and wridað,    wilna brucað,
ara on eorðan;    æðelum fyllað,
eowre fromcynne,    foldan sceatas,

1535

teamum and tudre.    Ic eow treowa þæs
mine selle,    þæt ic on middangeard
næfre egorhere    eft gelæde,
wæter ofer widland.    Ge on wolcnum þæs
oft and gelome    andgiettacen

1540

magon sceawigan,    þonne ic scurbogan
minne iewe,    þæt ic monnum þas
wære gelæste,    þenden woruld standeð."
Ða wæs se snotra    sunu Lamehes
of fere acumen    flode on laste

1545

mid his eaforum þrim,    yrfes hyrde.
(And heora feower wif   
nemde wæron    Percoba, Olla,
Olliua, Olliuani.)   
Wæs him wærfæst metod,    wætra lafe.

1550

Hæleð hygerofe    hatene wæron,
suna Noes,    Sem and Cham,
Iafeð þridda.    From þam gumrincum
folc geludon,    and gefylled wearð
eall þes middangeard    monna bearnum.

1555

Ða Noe ongan    niwan stefne
mid hleomagum    ham staðelian
and to eorðan him    ætes tilian;
won and worhte,    wingeard sette,
seow sæda fela,    sohte georne.

1560

Þa him wlitebeorhte    wæstmas brohte,
geartorhte gife,    grene folde.
Ða þæt geeode,    þæt se eadega wer
on his wicum wearð    wine druncen,
swæf symbelwerig,    and him selfa sceaf

1565

reaf of lice    swa gerysne ne wæs:
læg þa limnacod.    He lyt ongeat
þæt him on his inne    swa earme gelamp,
þa him on hreðre    heafodswima
on þæs halgan hofe    heortan clypte.

1570

Swiðe on slæpe    sefa nearwode
þæt he ne mihte    on gemynd drepen
hine handum self    mid hrægle wryon
and sceome þeccan,    swa gesceapu wæron
werum and wifum,    siððan wuldres þegn

1575

ussum fæder and meder    fyrene sweorde
on laste beleac    lifes eðel.
Þa com ærest    Cam in siðian,
eafora Noes,    þær his aldor læg,
ferhðe forstolen.    Þær he freondlice

1580

on his agenum fæder    are ne wolde
gesceawian,    ne þa sceonde huru
hleomagum helan,    ac he hlihende
broðrum sægde,    hu se beorn hine
reste on recede.    Hie þa raðe stopon,

1585

heora andwlitan    in bewrigenum
under loðum listum,    þæt hie leofum men
geoce gefremeden;    gode wæron begen,
Sem and Iafeð.    Ða of slæpe onbrægd
sunu Lamehes,    and þa sona ongeat

1590

þæt him cynegodum    Cham ne wolde,
þa him wæs are þearf,    ænige cyðan
hyldo and treowa.    Þæt þam halgan wæs
sar on mode,    ongan þa his selfes bearn
wordum wyrgean,    cwæð, he wesan sceolde

1595

hean under heofnum,    hleomaga þeow,
Cham on eorþan;    him þa cwyde syððan
and his fromcynne    frecne scodon.
Þa nyttade    Noe siððan
mid sunum sinum    sidan rices

1600

ðreohund wintra    þisses lifes,
freomen æfter flode,    and fiftig eac, þa he forð gewat.
Siððan his eaforan    ead bryttedon,
bearna stryndon;    him wæs beorht wela.
Þa wearð Iafeðe    geogoð afeded,

1605

hyhtlic heorðwerod    heafodmaga,
sunu and dohtra.    He wæs selfa til,
heold a rice,    eðeldreamas,
blæd mid bearnum,    oðþæt breosta hord,
gast ellorfus    gangan sceolde

1610

to godes dome.    Geomor siððan
fæder flettgesteald    freondum dælde,
swæsum and gesibbum,    sunu Iafeðes;
þæs teames wæs   tuddor gefylled
unlytel dæl    eorðan gesceafta.

1615

Swilce Chames suno    cende wurdon,
eaforan on eðle;    þa yldestan
Chus and Chanan    hatene wæron.
Ful freolice feorh,    frumbearn Chames,
Chus wæs æðelum    heafodwisa,

1620

wilna brytta    and worulddugeða
broðrum sinum,    botlgestreona,
fæder on laste,    siððan forð gewat
Cham of lice,    þa him cwealm gesceod.
Se magoræswa    mægðe sinre

1625

domas sægde,    oðþæt his dogora wæs
rim aurnen.    Þa se rinc ageaf
eorðcunde ead,    sohte oðer lif,
fæder Nebroðes.    Frumbearn siððan
eafora Chuses    yrfestole weold,

1630

widmære wer,    swa us gewritu secgeað,
þæt he moncynnes    mæste hæfde
on þam mældagum    mægen and strengo.
Se wæs Babylones    bregorices fruma,
ærest æðelinga;    eðelðrym onhof,

1635

rymde and rærde.    Reord wæs þa gieta
eorðbuendum    an gemæne.
Swilce of Cames    cneorisse woc
wermægða fela;    of þam widfolc
cneorim micel    cenned wæron.

1640

Þa wearð Seme    suna and dohtra
on woruldrice    worn afeded,
freora bearna,    ærðon frod cure
wintrum wælreste    werodes aldor.
On þære mægðe    wæron men tile,

1645

þara an wæs    Eber haten,
eafora Semes;    of þam eorle woc
unrim þeoda,    þa nu æðelingas,
ealle eorðbuend,    Ebrei hatað.
Gewiton him þa eastan    æhta lædan,

1650

feoh and feorme.    Folc wæs anmod;
rofe rincas    sohton rumre land,
oðþæt hie becomon    corðrum miclum,
folc ferende,    þær hie fæstlice
æðelinga bearn,    eard genamon.

1655

Gesetton þa Sennar    sidne and widne
leoda ræswan;    leofum mannum
heora geardagum    grene wongas,
fægre foldan,    him forðwearde
on ðære dægtide    duguðe wæron,

1660

wilna gehwilces    weaxende sped.
Ða þær mon mænig    be his mægwine,
æðeling anmod,    oðerne bæd
þæs hie him to mærðe,    ær seo mengeo eft
geond foldan bearn    tofaran sceolde,

1665

leoda mægðe    on landsocne
burh geworhte    and to beacne torr
up arærde    to rodortunglum.
þæs þe hie gesohton    Sennera feld,
swa þa foremeahtige    folces ræswan,

1670

þa yldestan    oft and gelome
liðsum gewunedon;    larum sohton
weras to weorce    and to wrohtscipe,
oðþæt for wlence    and for wonhygdum
cyðdon cræft heora,    ceastre worhton

1675

and to heofnum up    hlædræ rærdon,
strengum stepton    stænnene weall
ofer monna gemet,    mærða georne,
hæleð mid honda.    Þa com halig god
wera cneorissa    weorc sceawigan,

1680

beorna burhfæsten,    and þæt beacen somed,
þe to roderum up    ræran ongunnon
Adames eaforan,    and þæs unrædes
stiðferhð cyning    steore gefremede,
þa he reðemod    reorde gesette

1685

eorðbuendum    ungelice,
þæt hie þære spæce    sped ne ahton.
Þa hie gemitton    mihtum spedge,
teoche æt torre,    getalum myclum,
weorces wisan,    ne þær wermægða

1690

ænig wiste    hwæt oðer cwæð.
Ne meahte hie gewurðan    weall stænenne
up forð timbran,    ac hie earmlice
heapum tohlodon,    hleoðrum gedælde;
wæs oðere    æghwilc worden

1695

mægburh fremde,    siððan metod tobræd
þurh his mihta sped    monna spræce.
Toforan þa    on feower wegas
æðelinga bearn    ungeþeode
on landsocne.    Him on laste bu

1700

stiðlic stantorr    and seo steape burh
samod samworht    on Sennar stod.
Weox þa under wolcnum    and wriðade
mægburh Semes,    oðþæt mon awoc
on þære cneorisse,    cynebearna rim,

1705

þancolmod wer,    þeawum hydig.
Wurdon þam æðelinge    eaforan acende,
in Babilone    bearn afeded
freolicu tu,    and þa frumgaran,
hæleð higerofe,    hatene wæron

1710

Abraham and Aaron;    þam eorlum wæs
frea engla bam    freond and aldor.
Ða wearð Aarone    eafora feded,
leoflic on life,    ðam wæs Loth noma.
Ða magorincas    metode geþungon,

1715

Abraham and Loth,    unforcuðlice,
swa him from yldrum    æðelu wæron
on woruldrice;    forðon hie wide nu
dugeðum demað    drihtfolca bearn.
Þa þæs mæles wæs    mearc agongen

1720

þæt him Abraham    idese brohte,
wif to hame,    þær he wic ahte,
fæger and freolic.    Seo fæmne wæs
Sarra haten,    þæs þe us secgeað bec.
Hie þa wintra fela    woruld bryttedon,

1725

sinc ætsomne,    sibbe heoldon
geara mengeo.    Nohwæðre gifeðe wearð
Abrahame þa gyt    þæt him yrfeweard
wlitebeorht ides    on woruld brohte,
Sarra Abrahame,    suna and dohtra.

1730

Gewat him þa mid cnosle    ofer Caldea folc
feran mid feorme    fæder Abrahames;
snotor mid gesibbum    secean wolde
Cananea land.    Hine cneowmægas,
metode gecorene    mid siðedon

1735

of þære eðeltyrf,    Abraham and Loth.
Him þa cynegode    on Carran
æðelinga bearn    eard genamon,
weras mid wifum.    On þam wicum his
fæder Abrahames    feorh gesealde,

1740

wærfæst hæle;    wintra hæfde
twa hundteontig,    geteled rime,
and fife eac,    þa he forð gewat
misserum frod    metodsceaft seon.
Ða se halga spræc,    heofonrices weard,

1745

to Abrahame,    ece drihten:
"Gewit þu nu feran    and þine fare lædan,
ceapas to cnosle.    Carran ofgif,
fæder eðelstol.    Far, swa ic þe hate,
monna leofost,    and þu minum wel

1750

larum hyre,    and þæt land gesec
þe ic þe ælgrene    ywan wille,
brade foldan.    Þu gebletsad scealt
on mundbyrde    minre lifigan.
Gif ðe ænig    eorðbuendra

1755

mid wean greteð,    ic hine wergðo on
mine sette    and modhete,
longsumne nið;    lisse selle,
wilna wæstme    þam þe wurðiað.
Þurh þe eorðbuende    ealle onfoð,

1760

folcbearn freoðo    and freondscipe,
blisse minre    and bletsunge
on woruldrice.    Wriðende sceal
mægðe þinre    monrim wesan
swiðe under swegle    sunum and dohtrum,

1765

oðþæt fromcyme    folde weorðeð,
þeodlond monig    þine gefylled."
Him þa Abraham gewat    æhte lædan
of Egipta    eðelmearce,
gumcystum god,    golde and seolfre

1770

swiðfeorm and gesælig,    swa him sigora weard,
waldend usser    þurh his word abead,
ceapas from Carran;    sohton Cananea
lond and leodgeard.    Þa com leof gode
on þa eðelturf    idesa lædan,

1775

swæse gebeddan    and his suhtrian
wif on willan.    Wintra hæfde
fif and hundseofontig    ða he faran sceolde,
Carran ofgifan    and cneowmagas.
Him þa feran gewat    fæder ælmihtiges

1780

lare gemyndig    land sceawian
geond þa folcsceare    be frean hæse
Abraham wide,    oðþæt ellenrof
to Sicem com    siðe spedig,
cynne Cananeis.    þa hine cyning engla

1785

Abrahame    iewde selfa,
domfæst wereda    and drihten cwæð:
"Þis is seo eorðe    þe ic ælgrene
tudre þinum    torhte wille
wæstmum gewlo    on geweald don,

1790

rume rice."    Þa se rinc gode
wibed worhte    and þa waldende
lifes leohtfruman    lac onsægde
gasta helme.    Him þa gyt gewat
Abraham eastan    eagum wlitan

1795

on landa cyst,    (lisse gemunde
heofonweardes gehat,    þa him þurh halig word
sigora selfcyning    soð gecyðde),
oðþæt drihtweras    duguþum geforan
þær is botlwela    Bethlem haten.

1800

Beorn bliðemod    and his broðor sunu
forð oferforan    folcmæro land
eastan mid æhtum,    æfæste men
weallsteapan hleoðu,    and him þa wic curon
þær him wlitebeorhte    wongas geþuhton.

1805

Abraham þa    oðere siðe
wibed worhte.    He þær wordum god
torhtum cigde,    tiber onsægde
his liffrean,    (him þæs lean ageaf
nalles hneawlice    þurh his hand metend),

1810

on þam gledstyde    gumcystum til.
Þær ræsbora    þrage siððan
wicum wunode    and wilna breac,
beorn mid bryde,    oðþæt brohþrea
Cananea wearð    cynne getenge,

1815

hunger se hearda,    hamsittendum,
wælgrim werum.    Him þa wishydig
Abraham gewat    on Egypte,
drihtne gecoren,    drohtað secan,
fleah wærfæst wean;    wæs þæt wite to strang.

1820

Abraham maðelode,    geseah Egypta
hornsele hwite    and hea byrig
beorhte blican;    ongan þa his bryd frea,
wishydig wer,    wordum læran:
"Siððan Egypte    eagum moton

1825

on þinne wlite wlitan    wlance monige,
þonne æðelinga    eorlas wenað,
mæg ælfscieno,    þæt þu min sie
beorht gebedda,    þe wile beorna sum
him geagnian.    Ic me onegan mæg

1830

þæt me wraðra sum    wæpnes ecge
for freondmynde    feore beneote.
Saga þu, Sarra,    þæt þu sie sweostor min,
lices mæge,    þonne þe leodweras
fremde fricgen    hwæt sie freondlufu

1835

ellðeodigra    uncer twega,
feorren cumenra.    Þu him fæste hel
soðan spræce;    swa þu minum scealt
feore gebeorgan,    gif me freoðo drihten
on woruldrice,    waldend usser,

1840

an ælmihtig,    swa he ær dyde,
lengran lifes.    Se us þas lade sceop,
þæt we on Egiptum    are sceolde
fremena friclan    and us fremu secan."
Þa com ellenrof    eorl siðian,

1845

Abraham mid æhtum    on Egypte,
þær him folcweras    fremde wæron,
wine uncuðe.    Wordum spræcon
ymb þæs wifes wlite    wlonce monige,
dugeðum dealle;    him drihtlicu mæg

1850

on wlite, modgum    mænegum ðuhte,
cyninges þegnum.    Hie þæt cuð dydon
heora folcfrean    and fægerra lyt
for æðelinge    idesa sunnon,
ac hie Sarran    swiðor micle,

1855

wynsumne wlite    wordum heredon,
oðþæt he lædan heht    leoflic wif to
his selfes sele.    Sinces brytta,
æðelinga helm    heht Abrahame
duguðum stepan.    Hwæðere drihten wearð,

1860

frea Faraone    fah and yrre
for wifmyne;    þæs wraðe ongeald
hearde mid hiwum    hægstealdra wyn.
Ongæt hwæðere    gumena aldor
hwæt him waldend wræc    witeswingum;

1865

heht him Abraham    to egesum geðreadne
brego Egipto,    and his bryd ageaf,
wif to gewealde;    heht him wine ceosan,
ellor æðelingas,    oðre dugeðe.
Abead þa þeodcyning    þegnum sinum,

1870

ombihtscealcum,    þæt hie hine arlice
ealles onsundne    eft gebrohten
of þære folcsceare,    þæt he on friðe wære.
Ða Abraham    æhte lædde
of Egypta    eðelmearce;

1875

hie ellenrofe    idese feredon,
bryd and begas,    þæt hie to Bethlem
on cuðe wic    ceapas læddon,
eadge eorðwelan    oðre siðe,
wif and willan    and heora woruldgestreon.

1880

Ongunnon him þa bytlian    and heora burh ræran,
and sele settan,    salo niwian.
Weras on wonge    wibed setton
neah þam þe Abraham    æror rærde
his waldende    þa westan com.

1885

Þær se eadga eft    ecan drihtnes
niwan stefne    noman weorðade;
tilmodig eorl    tiber onsægde
þeodne engla,    þancode swiðe
lifes leohtfruman    lisse and ara.

1890

Wunedon on þam wicum,    hæfdon wilna geniht
Abraham and Loth.    Ead bryttedon,
oðþæt hie on þam lande    ne meahton leng somed
blædes brucan    and heora begra þær
æhte habban,    ac sceoldon arfæste,

1895

þa rincas þy    rumor secan
ellor eðelseld.    Oft wæron teonan
wærfæstra wera    weredum gemæne,
heardum hearmplega.    Þa se halga ongan
ara gemyndig    Abraham sprecan

1900

fægre to Lothe:    "Ic eom fædera þin
sibgebyrdum,    þu min suhterga.
Ne sceolon unc betweonan    teonan weaxan,
wroht wriðian—    ne þæt wille god!
ac wit synt gemagas;    unc gemæne ne sceal

1905

elles awiht,    nymþe eall tela
lufu langsumu.    Nu þu, Loth, geþenc,
þæt unc modige    ymb mearce sittað,
þeoda þrymfæste    þegnum and gesiððum,
folc Cananea    and Feretia,

1910

rofum rincum.    Ne willað rumor unc
landriht heora;    forðon wit lædan sculon,
teonwit of þisse stowe,    and unc staðolwangas
rumor secan.    Ic ræd sprece,
bearn Arones,    begra uncer,

1915

soðne secge.    Ic þe selfes dom
life, leofa.    Leorna þe seolfa
and geþancmeta    þine mode
on hwilce healfe    þu wille hwyrft don,
cyrran mid ceape,    nu ic þe cyst abead."

1920

Him þa Loth gewat   land sceawigan
be Iordane,    grene eorðan.
Seo wæs wætrum weaht    and wæstmum þeaht,
lagostreamum leoht,    and gelic godes
neorxnawange,    oðþæt nergend god

1925

for wera synnum    wylme gesealde
Sodoman and Gomorran,    sweartan lige.
Him þa eard geceas    and eðelsetl
sunu Arones    on Sodoma byrig;
æhte sine    ealle lædde,

1930

beagas from Bethlem    and botlgestreon,
welan, wunden gold.    Wunode siððan
be Iordane    geara mænego.
Þær folcstede    fægre wæron,
men arlease,    metode laðe.

1935

Wæron Sodomisc cynn    synnum þriste,
dædum gedwolene;    drugon heora selfra
ecne unræd.    Æfre ne wolde
þam leodþeawum    Loth onfon,
ac he þære mægðe    monwisan fleah,

1940

þeah þe he on þam lande    lifian sceolde,
facen and fyrene,    and hine fægre heold,
þeawfæst and geþyldig    on þam þeodscipe,
emne þon gelicost,    lara gemyndig,
þe he ne cuðe    hwæt þa cynn dydon.

1945

Abraham wunode    eðeleardum
Cananea forð.    Hine cyning engla,
metod moncynnes    mundbyrde heold,
wilna wæstmum    and worulddugeðum,
lufum and lissum;    forþon his lof secgað

1950

wide under wolcnum    wera cneorisse,
fullwona bearn.    He frean hyrde
estum on eðle,    ðenden he eardes breac,
halig and higefrod;    næfre hleowlora
æt edwihtan    æfre weorðeð

1955

feorhberendra    forht and acol,
mon for metode,    þe him æfter a
þurh gemynda sped    mode and dædum,
worde and gewitte,    wise þance,
oð his ealdorgedal    oleccan wile.

1960

Ða ic aldor gefrægn    Elamitarna
fromne folctogan,    fyrd gebeodan,
Orlahomar;    him Ambrafel
of Sennar    side worude
for on fultum.    Gewiton hie feower þa

1965

þeodcyningas    þrymme micle
secan suð ðanon    Sodoman and Gomorran.
Þa wæs guðhergum    be Iordane
wera eðelland    wide geondsended,
folde feondum.    Sceolde forht monig

1970

blachleor ides    bifiende gan
on fremdes fæðm;    feollon wergend
bryda and beaga,    bennum seoce.
Him þa togeanes    mid guðþræce
fife foran    folccyningas

1975

sweotum suðon,    woldon Sodome burh
wraðum werian;    þa wintra XII
norðmonnum ær    niede sceoldon
gombon gieldan    and gafol sellan,
oðþæt þa leode    leng ne woldon

1980

Elamitarna    aldor swiðan
folcgestreonum,    ac him from swicon.
Foron þa tosomne.    Francan wæron hlude,
wraðe wælherigas.    Sang se wanna fugel
under deoreðsceaftum,    deawigfeðera,

1985

hræs on wenan.    Hæleð onetton
on mægencorðrum,    modum þryðge,
oðþæt folcgetrume    gefaren hæfdon
sid tosomne    suðan and norðan,
helmum þeahte.    Þær wæs heard plega,

1990

wælgara wrixl,    wigcyrm micel,
hlud hildesweg.    Handum brugdon
hæleð of scæðum    hringmæled sweord,
ecgum dihtig.    Þær wæs eaðfynde
eorle orlegceap,    se ðe ær ne wæs

1995

niðes genihtsum.    Norðmen wæron
suðfolcum swice;    wurdon Sodomware
and Gomorre,    goldes bryttan,
æt þæm lindcrodan    leofum bedrorene,
fyrdgesteallum.    Gewiton feorh heora

2000

fram þam folcstyde    fleame nergan,
secgum ofslegene;    him on swaðe feollon
æðelinga bearn,    ecgum ofþegde,
willgesiððas.    Hæfde wigsigor
Elamitarna    ordes wisa,

2005

weold wælstowe.    Gewat seo wæpna laf
fæsten secan.    Fynd gold strudon,
ahudan þa mid herge    hordburh wera,
Sodoman and Gomorran,    þa sæl ageald,
mære ceastra.    Mægð siðedon,

2010

fæmnan and wuduwan,    freondum beslægene,
from hleowstole.    Hettend læddon
ut mid æhtum    Abrahames mæg
of Sodoma byrig.    We þæt soð magon
secgan furður,    hwelc siððan wearð

2015

æfter þæm gehnæste,    herewulfa sið,
þara þe læddon Loth    and leoda god,
suðmonna sinc,    sigore gulpon.
Him þa secg hraðe    gewat siðian,
an gara laf,    se ða guðe genæs,

2020

Abraham secan.    Se þæt orlegweorc
þam Ebriscan    eorle gecyðde,
forslegen swiðe    Sodoma folc,
leoda duguðe    and Lothes sið.
Þa þæt inwitspell    Abraham sægde

2025

freondum sinum;    bæd him fultumes
wærfæst hæleð    willgeðoftan,
Aner and Manre,    Escol þriddan,
cwæð þæt him wære    weorce on mode,
sorga sarost,    þæt his suhtriga

2030

þeownyd þolode;    bæd him þræcrofe
þa rincas þæs    ræd ahicgan,
þæt his hyldemæg    ahreded wurde,
beorn mid bryde.    Him þa broðor þry
æt spræce þære    spedum miclum

2035

hældon hygesorge    heardum wordum,
ellenrofe,    and Abrahame
treowa sealdon,    þæt hie his torn mid him
gewræcon on wraðum,    oððe on wæl feallan.
Þa se halga heht    his heorðwerod

2040

wæpna onfon.    He þær wigena fand,
æscberendra,    XVIII
and CCC eac,    þeodenholdra,
þara þe he wiste    þæt meahte wel æghwylc
on fyrd wegan    fealwe linde.

2045

Him þa Abraham gewat    and þa eorlas þry
þe him ær treowe sealdon    mid heora folcgetrume;
wolde his mæg huru,
Loth alynnan    of laðscipe.
Rincas waron rofe,    randas wægon

2050

forð fromlice    on foldwege.
Hildewulfas    herewicum neh
gefaren hæfdon.    Þa he his frumgaran,
wishydig wer,    wordum sægde,
Þares afera,    him wæs þearf micel

2055

þæt hie on twa healfe
grimme guðgemot    gystum eowdon
heardne handplegan;    cwæð þæt him se halga,
ece drihten,    eaðe mihte
æt þam spereniðe    spede lænan.

2060

Þa ic neðan gefrægn    under nihtscuwan
hæleð to hilde.    Hlyn wearð on wicum
scylda and sceafta,    sceotendra fyll,
guðflana gegrind;    gripon unfægre
under sceat werum    scearpe garas,

2065

and feonda feorh    feollon ðicce,
þær hlihende    huðe feredon
secgas and gesiððas.    Sigor eft ahwearf
of norðmonna    niðgeteone,
æsctir wera.    Abraham sealde

2070

wig to wedde,    nalles wunden gold,
for his suhtrigan,    sloh and fylde
feond on fitte.    Him on fultum grap
heofonrices weard.    Hergas wurdon
feower on fleame,    folccyningas,

2075

leode ræswan.    Him on laste stod
hihtlic heorðwerod,    and hæleð lagon,
on swaðe sæton,    þa þe Sodoma
and Gomorra    golde berofan,
bestrudon stigwitum.    Him þæt stiðe geald

2080

fædera Lothes.    Fleonde wæron
Elamitarna    aldorduguðe
dome bedrorene,    oðþæt hie Domasco
unfeor wæron.    Gewat him Abraham ða
on þa wigrode    wiðertrod seon

2085

laðra monna.    Loth wæs ahreded,
eorl mid æhtum,    idesa hwurfon,
wif on willan.    Wide gesawon
freora feorhbanan    fuglas slitan
on ecgwale.    Abraham ferede

2090

suðmonna eft    sinc and bryda,
æðelinga bearn,    oðle nior,
mægeð heora magum.    Næfre mon ealra
lifigendra her    lytle werede
þon wurðlicor    wigsið ateah,

2095

þara þe wið swa miclum    mægne geræsde.
Þa wæs suð þanon    Sodoma folc
guðspell wegan,    hwelc gromra wearð
feonda fromlad.    Gewat him frea leoda,
eorlum bedroren,    Abraham secan,

2100

freonda feasceaft.    Him ferede mid
Solomia    sinces hyrde;
þæt wæs se mæra    Melchisedec,
leoda bisceop.    Se mid lacum com
fyrdrinca fruman    fægre gretan,

2105

Abraham arlice,    and him on sette
godes bletsunge,    and swa gyddode:
"Wæs ðu gewurðod    on wera rime
for þæs eagum    þe ðe æsca tir
æt guðe forgeaf!    Þæt is god selfa,

2110

se ðe hettendra    herga þrymmas
on geweald gebræc,    and þe wæpnum læt
rancstræte forð    rume wyrcan,
huðe ahreddan    and hæleð fyllan.
On swaðe sæton;    ne meahton siðwerod

2115

guðe spowan,    ac hie god flymde,
se ðe æt feohtan    mid frumgarum
wið ofermægnes    egsan sceolde
handum sinum,    and halegu treow,
seo þu wið rodora weard    rihte healdest."

2120

Him þa se beorn    bletsunga lean
þurh hand ageaf,    and þæs hereteames
ealles teoðan sceat    Abraham sealde
godes bisceope.    Þa spræc guðcyning,
Sodoma aldor,    secgum befylled,

2125

to Abrahame    (him wæs ara þearf).
"Forgif me mennen    minra leoda,
þe þu ahreddest    herges cræftum
wera wælclommum!    Hafa þe wunden gold
þæt ær agen wæs    ussum folce,

2130

feoh and frætwa!    Læt me freo lædan
eft on eðel    æðelinga bearn,
on weste wic    wif and cnihtas,
earme wydewan!    Eaforan syndon deade,
folcgesiðas,    nymðe fea ane,

2135

þe me mid sceoldon    mearce healdan."
Him þa Abraham    andswarode
ædre for eorlum,    elne gewurðod,
dome and sigore,    drihtlice spræc:
"Ic þe gehate,    hæleða waldend,

2140

for þam halgan,    þe heofona is
and þisse eorðan    agendfrea,
wordum minum,    nis woruldfeoh,
þe ic me agan wille,
sceat ne scilling,    þæs ic on sceotendum,

2145

þeoden mæra,    þines ahredde,
æðelinga helm,    þy læs þu eft cweðe
þæt ic wurde,    willgesteallum,
eadig on eorðan    ærgestreonum
Sodoma rices;    ac þu selfa most heonon

2150

huðe lædan,    þe ic þe æt hilde gesloh,
ealle buton dæle    þissa drihtwera,
Aneres and Mamres    and Escoles.
Nelle ic þa rincas    rihte benæman,
ac hie me fulleodon    æt æscþræce,

2155

fuhton þe æfter frofre.    Gewit þu ferian nu
ham hyrsted gold    and healsmægeð,
leoda idesa.    Þu þe laðra ne þearft
hæleða hildþræce    hwile onsittan,
norðmanna wig;    ac nefuglas

2160

under beorhhleoþum    blodige sittað,
þeodherga wæle    þicce gefylled."
Gewat him þa se healdend    ham siðian
mid þy hereteame    þe him se halga forgeaf,
Ebrea leod    arna gemyndig.

2165

Þa gen Abrahame    eowde selfa
heofona heahcyning    halige spræce,
trymede tilmodigne    and him to reordode:
"Meda syndon micla þina!    Ne læt þu þe þin mod asealcan,
wærfæst willan mines!    Ne þearft þu þe wiht ondrædan,

2170

þenden þu mine lare læstest,    ac ic þe lifigende her
wið weana gehwam    wreo and scylde
folmum minum;    ne þearft þu forht wesan."
Abraham þa    andswarode,
dædrof drihtne sinum,    frægn hine dægrime frod:

2175

"Hwæt gifest þu me,    gasta waldend,
freomanna to frofre,    nu ic þus feasceaft eom?
Ne þearf ic yrfestol    eaforan bytlian
ænegum minra,    ac me æfter sculon
mine woruldmagas    welan bryttian.

2180

Ne sealdest þu me sunu;    forðon mec sorg dreceð
on sefan swiðe.    Ic sylf ne mæg
ræd ahycgan.    Gæð gerefa min
fægen freobearnum;    fæste mynteð
ingeþancum    þæt me æfter sie

2185

eaforan sine    yrfeweardas.
Geseoð þæt me of bryde    bearn ne wocon."
Him þa ædre god    andswarode:
"Næfre gerefan    rædað þine
eaforan yrfe,    ac þin agen bearn

2190

frætwa healdeð,    þonne þin flæsc ligeð.
Sceawa heofon,    and hyrste gerim,
rodores tungel,    þa nu rume heora
wuldorfæstne wlite    wide dælað
ofer brad brymu    beorhte scinan.

2195

Swilc bið mægburge    menigo þinre
folcbearnum frome.    Ne læt þu þin ferhð wesan
sorgum æsæled.    Gien þe sunu weorðeð,
bearn of bryde    þurh gebyrd cumen,
se ðe æfter bið    yrfes hyrde,

2200

gode mære.    Ne geomra þu!
Ic eom se waldend    se þe for wintra fela
of Caldea    ceastre alædde,
feowera sumne,    gehet þe folcstede
wide to gewealde.    Ic þe wære nu,

2205

mago Ebrea,    mine selle,
þæt sceal fromcynne    folde þine,
sidland manig,    geseted wurðan,
eorðan sceatas    oð Eufraten,
and from Egypta    eðelmearce

2210

swa mid niðas    on twa Nilus sceadeð
(and eft wendeð sæ)    wide rice.
Eall þæt sculon agan    eaforan þine,
þeodlanda gehwilc,    swa þa þreo wæter
steape stanbyrig    streamum bewindað,

2215

famige flodas    folcmægða byht."
Þa wæs Sarran    sar on mode,
þæt him Abrahame    ænig ne wearð
þurh gebedscipe    bearn gemæne,
freolic to frofre.    Ongann þa ferhðcearig

2220

to were sinum    wordum mæðlan:
"Me þæs forwyrnde    waldend heofona,
þæt ic mægburge    moste þinre
rim miclian    roderum under
eaforum þinum.    Nu ic eom orwena

2225

þæt unc se eðylstæf    æfre weorðe
gifeðe ætgædere.    Ic eom geomorfrod!
Drihten min,    do swa ic þe bidde!
Her is fæmne,    freolecu mæg,
ides Egyptisc,    an on gewealde.

2230

Hat þe þa recene    reste gestigan,
and afanda hwæðer    frea wille
ænigne þe    yrfewearda
on woruld lætan    þurh þæt wif cuman."
Þa se eadega wer    idese larum

2235

geðafode,    heht him þeowmennen
on bedd gan    bryde larum.
Hire mod astah    þa heo wæs magotimbre
be Abrahame    eacen worden.
Ongan æfþancum    agendfrean

2240

halsfæst herian,    higeþryðe wæg,
wæs laðwendo,    lustum ne wolde
þeowdom þolian,    ac heo þriste ongan
wið Sarran    swiðe winnan.
Þa ic þæt wif gefrægn    wordum cyðan

2245

hire mandrihtne    modes sorge,
sarferhð sægde    and swiðe cwæð:
"Ne fremest þu gerysnu    and riht wið me.
Þafodest þu gena    þæt me þeowmennen,
siððan Agar ðe,    idese laste,

2250

beddreste gestah,    swa ic bena wæs,
drehte dogora gehwam    dædum and wordum
unarlice.    Þæt agan sceal
gif ic mot for þe    mine wealdan,
Abraham leofa.    Þæs sie ælmihtig,

2255

duguða drihten,    dema mid unc twih."
Hire þa ædre    andswarode
wishidig wer    wordum sinum:
"Ne forlæte ic þe,    þenden wit lifiað bu,
arna lease,    ac þu þin agen most

2260

mennen ateon,    swa þin mod freoð."
Ða wearð unbliðe    Abrahames cwen,
hire worcþeowe    wrað on mode,
heard and hreðe,    higeteonan spræc
fræcne on fæmnan.    Heo þa fleon gewat

2265

þrea and þeowdom;    þolian ne wolde
yfel and ondlean,    þæs ðe ær dyde
to Sarran,    ac heo on sið gewat
westen secan.    Þær hie wuldres þegn,
engel drihtnes    an gemitte

2270

geomormode,    se hie georne frægn:
"Hwider fundast þu,    feasceaft ides,
siðas dreogan?    Þec Sarre ah."
Heo him ædre    andswarode:
"Ic fleah wean, wana    wilna gehwilces,

2275

hlæfdigan hete,    hean of wicum,
tregan and teonan.    Nu sceal tearighleor
on westenne    witodes bidan,
hwonne of heortan    hunger oððe wulf
sawle and sorge    somed abregde."

2280

Hire þa se engel    andswarode:
"Ne ceara þu feor heonon    fleame dælan
somwist incre,    ac þu sece eft,
earna þe ara,    eaðmod ongin
dreogan æfter dugeðum,    wes drihtenhold.

2285

Þu scealt, Agar,    Abrahame sunu
on woruld bringan.    Ic þe wordum nu
minum secge,    þæt se magorinc sceal
mid yldum wesan    Ismahel haten.
Se bið unhyre,    orlæggifre,

2290

and wiðerbreca    wera cneorissum,
magum sinum;    hine monige
on wraðe winnað    mid wæpenþræce.
Of þam frumgaran    folc awæcniað,
þeod unmæte.    Gewit þu þinne eft

2295

waldend secan;    wuna þæm þe agon!"
Heo þa ædre gewat    engles larum
hire hlafordum,    swa se halga bebead,
godes ærendgast,    gleawan spræce.
Þa wearð Abrahame    Ismael geboren,

2300

efne þa he on worulde    wintra hæfde
VI and LXXX.    Sunu weox and ðah,
swa se engel ær    þurh his agen word,
fæle freoðoscealc,    fæmnan sægde.
Þa se ðeoden    ymb XIII gear,

2305

ece drihten,    wið Abrahame spræc:
"Leofa, swa ic þe lære,    læst uncre wel
treowrædenne!    Ic þe on tida gehwone
duguðum stepe.    Wes þu dædum from
willan mines!    Ic þa wære forð

2310

soðe gelæste,    þe ic þe sealde geo
frofre to wedde,    þæs þin ferhð bemearn.
Þu scealt halgian    hired þinne.
Sete sigores tacn    soð on gehwilcne
wæpnedcynnes,    gif þu wille on me

2315

hlaford habban    oððe holdne freond
þinum fromcynne.    Ic þæs folces beo
hyrde and healdend,    gif ge hyrað me
breostgehygdum    and bebodu willað
min fullian.    Sceal monna gehwilc

2320

þære cneorisse    cildisc wesan
wæpnedcynnes,    þæs þe on woruld cymð,
ymb seofon niht    sigores tacne
geagnod me,    oððe of eorðan
þurh feondscipe    feor adæled,

2325

adrifen from duguðum.    Doð swa ic hate!
Ic eow treowige,    gif ge þæt tacen gegaþ
soðgeleafan.    Þu scealt sunu agan,
bearn be bryde þinre,    þone sculon burhsittende
ealle Isaac hatan.    Ne þearf þe þæs eaforan sceomigan,

2330

ac ic þam magorince    mine sylle
godcunde gife    gastes mihtum,
freondsped fremdum.    He onfon sceal
blisse minre    and bletsunge,
lufan and lisse.    Of þam leodfruman

2335

brad folc cumað,    bregowearda fela
rofe arisað,    rices hyrdas,
woruldcyningas    wide mære."
Abraham ða    ofestum legde
hleor on eorðan,    and mid hucse bewand

2340

þa hleoðorcwydas    on hige sinum,
modgeðance.    He þæs mældæges
self ne wende    þæt him Sarra,
bryd blondenfeax    bringan meahte
on woruld sunu;    wiste gearwe

2345

þæt þæt wif huru    wintra hæfde
efne C,    geteled rimes.
He þa metode oncwæð    missarum frod:
"Lifge Ismael    larum swilce,
þeoden, þinum,    and þe þanc wege,

2350

heardrædne hyge,    heortan strange,
to dreoganne    dæges and nihtes
wordum and dædum    willan þinne."
Him þa fægere    frea ælmihtig,
ece drihten,    andswarode:

2355

"Þe sceal wintrum frod    on woruld bringan
Sarra sunu.    Soð forð gan
wyrð æfter þissum    wordgemearcum:
Ic Ismael    estum wille
bletsian nu,    swa þu bena eart

2360

þinum frumbearne,    þæt feorhdaga
on woruldrice    worn gebide,
tanum tudre.    Þu þæs tiða beo!
Hwæðre ic Isace,    eaforan þinum,
geongum bearne,    þam þe gen nis

2365

on woruld cumen,    willa spedum
dugeða gehwilcre    on dagum wille
swiðor stepan    and him soðe to
modes wære    mine gelæstan,
halige higetreowa,    and him hold wesan."

2370

Abraham fremede    swa him se eca bebead,
sette friðotacen    be frean hæse
on his selfes sunu,    heht þæt segn wegan
heah gehwilcne   þe his hina wæs
wæpnedcynnes,    wære gemyndig,

2375

gleaw on mode,    ða him god sealde
soðe treowa,    and þa seolf onfeng
torhtum tacne.    A his tir metod,
domfæst cyning,    dugeðum iecte
on woruldrice;    he him þæs worhte to,

2380

siððan he on fære    furðum meahte
his waldendes    willan fremman.
[A leaf is missing from the manuscript at this point.]
Þa þæt wif ahloh    wereda drihtnes
nalles glædlice,    ac heo gearum frod
þone hleoðorcwyde    husce belegde

2385

on sefan swiðe.    Soð ne gelyfde,
þæt þære spræce    sped folgode.
Þa þæt gehyrde    heofona waldend,
þæt on bure ahof    bryd Abrahames
hihtleasne hleahtor,    þa cwæð halig god:

2390

"Ne wile Sarra    soð gelyfan
wordum minum.    Sceal seo wyrd swa þeah
forð steallian    swa ic þe æt frymðe gehet.
Soð ic þe secge,    on þas sylfan tid
of idese bið    eafora wæcned.

2395

Þonne ic þas ilcan    oðre siðe
wic gesece,    þe beoð worngehat
min gelæsted.    Þu on magan wlitest,
þin agen bearn,    Abraham leofa!"
Gewiton him þa ædre    ellorfuse

2400

æfter þære spræce    spedum feran
of þam hleoðorstede,    halige gastas,
lastas legdon,    (him wæs leohtes mæg
sylfa on gesiððe),    oðþæt hie on Sodoman,
weallsteape burg,    wlitan meahton.

2405

Gesawon ofer since    salo hlifian,
reced ofer readum golde.    Ongan þa rodera waldend,
arfæst wið Abraham sprecan,    sægde him unlytel spell:
"Ic on þisse byrig    bearhtm gehyre,
synnigra cyrm    swiðe hludne,

2410

ealogalra gylp,    yfele spræce
werod under weallum habban;    forþon wærlogona sint,
folce firena hefige.    Ic wille fandigan nu,
mago Ebrea,    hwæt þa men don,
gif hie swa swiðe    synna fremmað

2415

þeawum and geþancum,    swa hie on þweorh sprecað
facen and inwit;    þæt sceal fyr wrecan,
swefyl and sweart lig    sare and grimme,
hat and hæste    hæðnum folce."
[A leaf is missing from the manuscript at this point.]
Weras basnedon    witeloccas,

2420

wean under weallum,    and heora wif somed.
Duguðum wlance    drihtne guldon
god mid gnyrne,    oðþæt gasta helm,
lifes leohtfruma    leng ne wolde
torn þrowigean,    ac him to sende

2425

stiðmod cyning    strange twegen
aras sine,    þa on æfentid
siðe gesohton    Sodoma ceastre.
Hie þa æt burhgeate    beorn gemitton
sylfne sittan    sunu Arones,

2430

þæt þam gleawan were    geonge þuhton
men for his eagum.    Aras þa metodes þeow
gastum togeanes,    gretan eode
cuman cuðlice,    cynna gemunde
riht and gerisno,    and þam rincum bead

2435

nihtfeormunge.    Him þa nergendes
æðele ærendrecan    andswarodon:
"Hafa arna þanc,    þara þe þu unc bude!
Wit be þisse stræte    stille þencað
sæles bidan,    siððan sunnan eft

2440

forð to morgen    metod up forlæt."
Þa to fotum Loth
þam giestum hnah,    and him georne bead
reste and gereorda    and his recedes hleow
and þegnunge.    Hie on þanc curon

2445

æðelinges est,    eodon sona,
swa him se Ebrisca    eorl wisade,
in undor edoras.    þær him se æðela geaf,
gleawferhð hæle,    giestliðnysse
fægre on flette,    oðþæt forð gewat

2450

æfenscima.    Þa com æfter niht
on last dæge.    Lagustreamas wreah,
þrym mid þystro    þisses lifes,
sæs and sidland.    Comon Sodomware,
geonge and ealde,    gode unleofe

2455

corðrum miclum    cuman acsian,
þæt hie behæfdon    herges mægne
Loth mid giestum.    Heton lædan ut
of þam hean hofe    halige aras,
weras to gewealde,    wordum cwædon

2460

þæt mid þam hæleðum    hæman wolden
unscomlice,    arna ne gymden.
Þa aras hraðe,    se ðe oft ræd ongeat,
Loth on recede,    eode lungre ut,
spræc þa ofer ealle    æðelinga gedriht

2465

sunu Arones,    snytra gemyndig:
"Her syndon inne    unwemme twa
dohtor mine.    Doð, swa ic eow bidde
(ne can þara idesa    owðer gieta
þurh gebedscipe    beorna neawest)

2470

and geswicað þære synne.    Ic eow sylle þa,
ær ge sceonde    wið gesceapu fremmen,
ungifre yfel    ylda bearnum.
Onfoð þæm fæmnum,    lætað frið agon
gistas mine,    þa ic for gode wille

2475

gemundbyrdan,    gif ic mot, for eow."
Him þa seo mænigeo    þurh gemæne word,
arlease cyn,    andswarode:
"Þis þinceð gerisne    and riht micel,
þæt þu ðe aferige    of þisse folcsceare.

2480

Þu þas werðeode    wræccan laste
freonda feasceaft    feorran gesohtest,
wineþearfende.    Wilt ðu, gif þu most,
wesan usser her    aldordema,
leodum lareow?"    Þa ic on Lothe gefrægn

2485

hæðne heremæcgas    handum gripan,
faum folmum.    Him fylston wel
gystas sine,    and hine of gromra þa,
cuman arfæste,    clommum abrugdon
in under edoras,    and þa ofstlice

2490

anra gehwilcum    ymbstandendra
folces Sodoma    fæste forsæton
heafodsiena.    Wearð eal here sona
burhwarena blind.    Abrecan ne meahton
reðemode    reced æfter gistum,

2495

swa hie fundedon,    ac þær frome wæron
godes spellbodan.    Hæfde gistmægen
stiðe strengeo,    styrde swiðe
werode mid wite.    Spræcon wordum þa
fæle freoðoscealcas    fægre to Lothe:

2500

"Gif þu sunu age    oððe swæsne mæg,
oððe on þissum folcum    freond ænigne
eac þissum idesum    þe we her on wlitað,
alæde of þysse leodbyrig,    þa ðe leofe sien,
ofestum miclum,    and þin ealdor nere,

2505

þy læs þu forweorðe    mid þyssum wærlogan.
Unc hit waldend heht    for wera synnum
Sodoma and Gomorra    sweartan lige,
fyre gesyllan    and þas folc slean,
cynn on ceastrum    mid cwealmþrea

2510

and his torn wrecan.    Þære tide is
neah geþrungen.    Gewit þu nergean þin
feorh foldwege.    Þe is frea milde."
Him þa ædre Loth    andswarode:
"Ne mæg ic mid idesum    aldornere mine

2515

swa feor heonon    feðegange
siðe gesecan.    Git me sibblufan
and freondscipe    fægre cyðað,
treowe and hyldo    tiðiað me.
Ic wat hea burh    her ane neah,

2520

lytle ceastre.    Lyfað me þær
are and reste,    þæt we aldornere
on Sigor up    secan moten.
Gif git þæt fæsten    fyre willað
steape forstandan,    on þære stowe we

2525

gesunde magon    sæles bidan,
feorh generigan."    Him þa freondlice
englas arfæste    andswaredon:
"Þu scealt þære bene,    nu þu ymb þa burh sprycst,
tiða weorðan.    Teng recene to

2530

þam fæstenne;    wit þe friðe healdað
and mundbyrde.    Ne moton wyt
on wærlogum    wrecan torn godes,
swebban synnig cynn,    ærðon þu on Sægor þin
bearn gelæde    and bryd somed."

2535

Þa onette    Abrahames mæg
to þam fæstenne.    Feðe ne sparode
eorl mid idesum,    ac he ofstum forð
lastas legde,    oðþæt he gelædde
bryd mid bearnum    under burhlocan

2540

in Sægor his.    Þa sunne up,
folca friðcandel,    furðum eode,
þa ic sendan gefrægn    swegles aldor
swefl of heofnum    and sweartne lig
werum to wite,    weallende fyr,

2545

þæs hie on ærdagum    drihten tyndon
lange þrage.    Him þæs lean forgeald
gasta waldend!    Grap heahþrea
on hæðencynn.    Hlynn wearð on ceastrum,
cirm arleasra    cwealmes on ore,

2550

laðan cynnes.    Lig eall fornam
þæt he grenes fond    goldburgum in,
swylce þær ymbutan    unlytel dæl
sidre foldan    geondsended wæs
bryne and brogan.    Bearwas wurdon

2555

to axan and to yslan,    eorðan wæstma,
efne swa wide    swa ða witelac
reðe geræhton    rum land wera.
Strudende fyr    steapes and geapes,
swogende for,    swealh eall geador

2560

þæt on Sodoma byrig    secgas ahton
and on Gomorra.    Eall þæt god spilde,
frea mid þy folce.    Þa þæt fyrgebræc,
leoda lifgedal,    Lothes gehyrde
bryd on burgum,    under bæc beseah

2565

wið þæs wælfylles.    Us gewritu secgað
þæt heo on sealtstanes    sona wurde
anlicnesse.    Æfre siððan
se monlica    (þæt is mære spell)
stille wunode,    þær hie strang begeat

2570

wite, þæs heo wordum    wuldres þegna
hyran ne wolde.    Nu sceal heard and steap
on þam wicum    wyrde bidan,
drihtnes domes,    hwonne dogora rim,
woruld gewite.    Þæt is wundra sum,

2575

þara ðe geworhte    wuldres aldor.
Him þa Abraham gewat    ana gangan
mid ærdæge    þæt he eft gestod
þær wordum ær    wið his waldend spræc
frod frumgara.    He geseah from foldan up

2580

wide fleogan    wælgrimne rec.
Hie þæs wlenco onwod    and wingedrync
þæt hie firendæda    to frece wurdon,
synna þriste,    soð ofergeaton,
drihtnes domas,    and hwa him dugeða forgeaf,

2585

blæd on burgum.    Forþon him brego engla
wylmhatne lig    to wræce sende.
Waldend usser    gemunde wærfæst þa
Abraham arlice,    swa he oft dyde
leofne mannan.    Loth generede,

2590

mæg þæs oðres,    þa seo mænegeo forwearð.
Ne dorste þa    dædrof hæle
for frean egesan    on þam fæstenne
leng eardigean,    ac him Loth gewat
of byrig gangan    and his bearn somed

2595

wælstowe fyrr    wic sceawian,
oðþæt hie be hliðe    heare dune
eorðscræf fundon.    þær se eadega Loth
wærfæst wunode,    waldende leof,
dægrimes worn    and his dohtor twa.
[A leaf is missing from the manuscript at this point.]

2600

Hie dydon swa;    druncnum eode
seo yldre to    ær on reste
heora bega fæder.    Ne wiste blondenfeax
hwonne him fæmnan to bryde    him bu wæron,
on ferhðcofan    fæste genearwod

2605

mode and gemynde,    þæt he mægða sið
wine druncen    gewitan ne meahte.
Idesa wurdon eacne,    eaforan brohtan
willgesweostor    on woruld sunu
heora ealdan fæder.    Þara æðelinga

2610

modor oðerne    Moab nemde,
Lothes dohter,    seo on life wæs
wintrum yldre.    Us gewritu secgeað,
godcunde bec,    þæt seo gingre
hire agen bearn    Ammon hete.

2615

Of þam frumgarum    folca unrim,
þrymfæste twa    þeoda awocon.
Oðre þara mægða    Moabitare
eorðbuende    ealle hatað,
widmære cynn,    oðre weras nemnað,

2620

æðelinga bearn,    Ammonitare.
Gewat him þa mid bryde    broðor Arones
under Abimelech    æhte lædan
mid his hiwum.    Hæleðum sægde
þæt Sarra his    sweostor wære.

2625

Abraham wordum    bearh his aldre,
þy he wiste gearwe    þæt he winemaga,
on folce lyt    freonda hæfde.
Þa se þeoden his    þegnas sende,
heht hie bringan    to him selfum

2630

þa wæs ellþeodig    oðre siðe,
wif Abrahames    from were læded
on fremdes fæðm.    Him þær fylste þa
ece drihten,    swa he oft dyde,
nergend usser.    Com nihtes self,

2635

þær se waldend læg    wine druncen.
Ongan þa soð cyning    þurh swefn sprecan
to þam æðelinge    and him yrre hweop:
"Þu Abrahames    idese gename,
bryde æt beorne.    Þe abregdan sceal

2640

for þære dæde    deað of breostum
sawle þine."    Him symbelwerig
synna brytta    þurh slæp oncwæð:
"Hwæt, þu æfre,    engla þeoden,
þurh þin yrre wilt    aldre lætan,

2645

heah, beheowan   þæne þe her leofað
rihtum þeawum,    bið on ræde fæst,
modgeþance,    and him miltse
to þe seceð?    Me sægde ær
þæt wif hire    wordum selfa

2650

unfricgendum,    þæt heo Abrahames
sweostor wære.    Næbbe ic synne wið hie,
facna ænig    gefremed gena."
Him þa ædre eft    ece drihten,
soðfæst metod,    þurh þæt swefn oncwæð:

2655

"Agif Abrahame    idese sine,
wif to gewealde,    gif þu on worulde leng,
æðelinga helm,    aldres recce.
He is god and gleaw,    mæg self gode sprecan,
geseon sweglcyning.    Þu sweltan scealt

2660

mid feo and mid feorme,    gif ðu þam frumgaran
bryde wyrnest.    He abiddan mæg,
gif he ofstum me    ærenda wile
þeawfæst and geþyldig    þin abeodan,
þæt ic þe lissa    lifigendum giet

2665

on dagum læte    duguþa brucan
sinces gesundne."    Þa slæpe tobrægd
forht folces weard.    Heht him fetigean to
sprecan sine,    spedum sægde
eorlum Abimeleh,    egesan geðread,

2670

waldendes word.    Weras him ondredon
for þære dæde    drihtnes handa
sweng æfter swefne.    Heht sylf cyning
him þa Abraham to    ofstum miclum.
Þa reordode    rice þeoden:

2675

"Mago Ebrea,    þæs þu me wylle
wordum secgean,    hu geworhte ic þæt,
siððan þu usic under,    Abraham, þine
on þas eðelturf    æhta læddest,
þæt þu me þus swiðe    searo renodest?

2680

Þu ellþeodig    usic woldest
on þisse folcsceare    facne besyrwan,
synnum besmitan,    sægdest wordum
þæt Sarra þin    sweostor wære,
lices mæge,    woldest laðlice

2685

þurh þæt wif on me    wrohte alecgean,
ormæte yfel.    We þe arlice
gefeormedon,    and þe freondlice
on þisse werþeode    wic getæhton,
land to lissum.    Þu us leanast nu,

2690

unfreondlice    fremena þancast!"
Abraham þa    andswarode:
"Ne dyde ic for facne    ne for feondscipe
ne for wihte þæs    ic þe wean uðe,
ac ic me, gumena baldor,    guðbordes sweng

2695

leodmagum feor    lare gebearh,
siððan me se halga    of hyrde frean
mines fæder    fyrn alædde.
Ic fela siððan    folca gesohte,
wina uncuðra,    and þis wif mid me,

2700

freonda feasceaft.    Ic þæs færes a
on wenum sæt    hwonne me wraðra sum
ellþeodigne    aldre beheowe,
se ðe him þas idese eft    agan wolde.
Forðon ic wigsmiðum    wordum sægde

2705

þæt Sarra min    sweostor wære
æghwær eorðan    þær wit earda leas
mid wealandum    winnan sceoldon.
Ic þæt ilce dreah    on þisse eðyltyrf,
siððan ic þina,    þeoden mæra,

2710

mundbyrde geceas.    Ne wæs me on mode cuð,
hwæðer on þyssum folce    frean ælmihtiges
egesa wære,    þa ic her ærest com.
Forþon ic þegnum    þinum dyrnde
and sylfum þe    swiðost micle

2715

soðan spræce,    þæt me Sarra
bryde laste    beddreste gestah."
Þa ongan Abimæleh    Abraham swiðan
woruldgestreonum    and him his wif ageaf.
Sealde him to bote,    þæs þe he his bryd genam,

2720

gangende feoh    and glæd seolfor
and weorcþeos.    Spræc þa wordum eac
to Abrahame    æðelinga helm:
"Wuna mid usic    and þe wic geceos
on þissum lande    þær þe leofost sie,

2725

eðelstowe,    þe ic agan sceal.
Wes us fæle freond,    we ðe feoh syllað!"
Cwæð þa eft raðe    oðre worde
to Sarran    sinces brytta:
"Ne þearf ðe on edwit    Abraham settan,

2730

ðin freadrihten,    þæt þu flettwaðas,
mæg ælfscieno,    mine træde,
ac him hygeteonan    hwitan seolfre
deope bete.    Ne ceara incit duguða
of ðisse eðyltyrf    ellor secan,

2735

winas uncuðe,    ac wuniað her."
Abraham fremede    swa hine his aldor heht,
onfeng freondscipe    be frean hæse,
lufum and lissum.    He wæs leof gode.
Forðon he sibbe    gesælig dreah

2740

and his scippende    under sceade gefor,
hleowfeðrum þeaht,    her þenden lifde.
Þa gien wæs yrre    god Abimelehe
for þære synne    þe he wið Sarrai
and wið Abrahame    ær gefremede,

2745

þa he gedælde    him deore twa,
wif and wæpned.    He þæs weorc gehleat
frecne wite.    Ne meahton freo ne þeowe
heora bregoweardas    bearnum ecan
monrim mægðe,    ac him þæt metod forstod,

2750

oðþæt se halga    his hlaforde
Abraham ongan    arra biddan
ecne drihten.    Him engla helm
getigðode,    tuddorsped onleac
folccyninge    freora and þeowra,

2755

wera and wifa;    let weaxan eft
heora rimgetel    rodora waldend,
ead and æhta.    Ælmihtig wearð
milde on mode,    moncynnes weard,
Abimeleche,    swa hine Abraham bæd.

2760

Þa com feran    frea ælmihtig
to Sarrai,    swa he self gecwæð,
waldend usser,    hæfde wordbeot
leofum gelæsted,    lifes aldor
eaforan and idese.    Abrahame woc

2765

bearn of bryde,    þone brego engla,
ær ðy magotudre    modor wære
eacen be eorle,    Isaac nemde.
Hine Abraham on    his agene hand
beacen sette,    swa him bebead metod,

2770

wuldortorht ymb wucan,    þæs þe hine on woruld
to moncynne    modor brohte.
Cniht weox and þag,    swa him cynde wæron
æðele from yldrum.    Abraham hæfde
wintra hunteontig    þa him wif sunu

2775

on þanc gebær.    He þæs ðrage bad,
siððan him ærest    þurh his agen word
þone dægwillan    drihten bodode.
Þa seo wyrd gewearð    þæt þæt wif geseah
for Abrahame    Ismael plegan,

2780

ðær hie æt swæsendum    sæton bu tu,
halig on hige,    and heora hiwan eall,
druncon and drymdon.    Þa cwæð drihtlecu mæg,
bryd to beorne:    "Forgif me, beaga weard,
min swæs frea:    hat siðian

2785

Agar ellor    and Ismael
lædan mid hie!    Ne beoð we leng somed
willum minum,    gif ic wealdan mot.
Næfre Ismael    wið Isace,
wið min agen bearn    yrfe dæleð

2790

on laste þe,    þonne þu of lice
aldor asendest."    Þa wæs Abrahame
weorce on mode    þæt he on wræc drife
his selfes sunu.    Þa com soð metod
freom on fultum,    wiste ferhð guman

2795

cearum on clommum.    Cyning engla spræc
to Abrahame,    ece drihten:
"Læt þe aslupan    sorge of breostum,
modgewinnan,    and mægeð hire,
bryde þinre!    Hat bu tu aweg

2800

Agar feran    and Ismael,
cniht of cyððe!    Ic his cynn gedo
brad and bresne    bearna tudre,
wæstmum spedig,    swa ic þe wordum gehet."
Þa se wer hyrde    his waldende,

2805

draf of wicum    dreorigmod tu,
idese of earde    and his agen bearn.
[A leaf is missing at this point in the manuscript.]
"Sweotol is and gesene    þæt þe soð metod
on gesiððe is,    swegles aldor,
se ðe sigor seleð    snytrum mihtum

2810

and þin mod trymeð
godcundum gifum.    Forðon ðe giena speow,
þæs þu wið freond oððe feond    fremman ongunne
wordum oððe dædum.    Waldend scufeð,
frea on forðwegas    folmum sinum

2815

willan þinne.    Þæt is wide cuð
burhsittendum.    Ic þe bidde nu,
wine Ebrea,    wordum minum,
þæt þu tilmodig    treowa selle,
wæra þina,    þæt þu wille me

2820

wesan fæle freond    fremena to leane,
þara þe ic to duguðum ðe    gedon hæbbe,
siððan ðu feasceaft    feorran come
on þas werþeode    wræccan laste.
Gyld me mid hyldo,    þæt ic þe hneaw ne wæs

2825

landes and lissa.    Wes þissum leodum nu
and mægburge    minre arfæst,
gif þe alwalda,    ure drihten,
scirian wille,    se ðe gesceapu healdeð,
þæt þu randwigum    rumor mote

2830

on ðisse folcsceare    frætwa dælan,
modigra gestreon,    mearce settan."
Ða Abraham    Abimelehe
wære sealde    þæt he wolde swa.
Siððan wæs se eadega    eafora Þares

2835

in Filistea    folce eardfæst,
leod Ebrea    lange þrage,
feasceaft mid fremdum.    Him frea engla
wic getæhte    þær weras hatað
burhsittende    Bersabea lond.

2840

Ðær se halga    heahsteap reced,
burh timbrede    and bearo sette,
weobedd worhte,    and his waldende
on þam glædstede    gild onsægde,
lac geneahe,    þam þe lif forgeaf,

2845

gesæliglic    swegle under.
Þa þæs rinces    se rica ongan
cyning costigan,    cunnode georne
hwilc þæs æðelinges    ellen wære,
stiðum wordum    spræc him stefne to:

2850

"Gewit þu ofestlice,    Abraham, feran,
lastas lecgan    and þe læde mid
þin agen bearn.    Þu scealt Isaac me
onsecgan, sunu ðinne,    sylf to tibre.
Siððan þu gestigest    steape dune,

2855

hrincg þæs hean landes,    þe ic þe heonon getæce,
up þinum agnum fotum,    þær þu scealt ad gegærwan,
bælfyr bearne þinum,    and blotan sylf
sunu mid sweordes ecge,    and þonne sweartan lige
leofes lic forbærnan    and me lac bebeodan."

2860

Ne forsæt he þy siðe,    ac sona ongann
fysan to fore.    Him wæs frea engla,
word ondrysne,    and his waldend leof.
Þa se eadga    Abraham sine
nihtreste ofgeaf.    Nalles nergendes

2865

hæse wiðhogode,    ac hine se halga wer
gyrde grægan sweorde,    cyðde þæt him gasta weardes
egesa on breostum wunode.    Ongan þa his esolas bætan
gamolferhð goldes brytta,    heht hine geonge twegen
men mid siðian.    Mæg wæs his agen þridda

2870

and he feorða sylf.    Þa he fus gewat
from his agenum hofe    Isaac lædan,
bearn unweaxen,    swa him bebead metod.
Efste þa swiðe    and onette
forð foldwege,    swa him frea tæhte

2875

wegas ofer westen,    oðþæt wuldortorht,
dæges þriddan up    ofer deop wæter
ord aræmde.    Þa se eadega wer
geseah hlifigan    hea dune
swa him sægde ær    swegles aldor.

2880

Ða Abraham spræc    to his ombihtum:
"Rincas mine,    restað incit
her on þissum wicum.    Wit eft cumað,
siððan wit ærende    uncer twega
gastcyninge    agifen habbað."

2885

Gewat him þa se æðeling    and his agen sunu
to þæs gemearces    þe him metod tæhte,
wadan ofer wealdas.    Wudu bær sunu,
fæder fyr and sweord.    Ða þæs fricgean ongann
wer wintrum geong    wordum Abraham:

2890

"Wit her fyr and sweord,    frea min, habbað;
hwær is þæt tiber,    þæt þu torht gode
to þam brynegielde    bringan þencest?"
Abraham maðelode    (hæfde on an gehogod
þæt he gedæde    swa hine drihten het):

2895

"Him þæt soðcyning    sylfa findeð,
moncynnes weard,    swa him gemet þinceð."
Gestah þa stiðhydig    steape dune
up mid his eaforan,    swa him se eca bebead,
þæt he on hrofe gestod    hean landes

2900

on þære stowe    þe him se stranga to,
wærfæst metod    wordum tæhte.
Ongan þa ad hladan,    æled weccan,
and gefeterode    fet and honda
bearne sinum    and þa on bæl ahof

2905

Isaac geongne,    and þa ædre gegrap
sweord be gehiltum,    wolde his sunu cwellan
folmum sinum,    fyre sencan
mæges dreore.    Þa metodes ðegn,
ufan engla sum,    Abraham hlude

2910

stefne cygde.    He stille gebad
ares spræce    and þam engle oncwæð.
Him þa ofstum to    ufan of roderum
wuldorgast godes    wordum mælde:
"Abraham leofa,    ne sleah þin agen bearn,

2915

ac þu cwicne abregd    cniht of ade,
eaforan þinne!    Him an wuldres god!
Mago Ebrea,    þu medum scealt
þurh þæs halgan hand,    heofoncyninges,
soðum sigorleanum    selfa onfon,

2920

ginfæstum gifum.    Þe wile gasta weard
lissum gyldan    þæt þe wæs leofra his
sibb and hyldo    þonne þin sylfes bearn."
Ad stod onæled.    Hæfde Abrahame
metod moncynnes,    mæge Lothes,

2925

breost geblissad,    þa he him his bearn forgeaf,
Isaac cwicne.    Ða se eadega bewlat,
rinc ofer exle,    and him þær rom geseah
unfeor þanon    ænne standan,
broðor Arones,    brembrum fæstne.

2930

Þone Abraham genam    and hine on ad ahof
ofestum miclum    for his agen bearn.
Abrægd þa mid þy bille;    brynegield onhread,
reccendne weg,    rommes blode,
onbleot þæt lac gode,    sægde leana þanc

2935

and ealra þara    þe he him ær and sið,
gifena drihten,    forgifen hæfde.